Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2011 жылғы 14 ақпандағы № 134 Қаулысы
Қазақстан Республикасы Мұнай және газ министрлiгiнiң 2011 - 2015 жылдарға арналған стратегиялық жоспары туралы

Қазақстан Республикасының 2008 жылғы 4 желтоқсандағы Бюджет кодексiнiң 62-бабына сәйкес Қазақстан Республикасының Үкiметi ҚАУЛЫ ЕТЕДI:
1. Қоса берiлiп отырған Қазақстан Республикасы Мұнай және газ
министрлiгiнiң 2011 - 2015 жылдарға арналған стратегиялық жоспары бекiтiлсiн.
2. Мыналардың күшi жойылды деп танылсын:
1) «Қазақстан Республикасы Мұнай- және газ министрлiгiнiң 2010 — 2014 жылдарға арналған стратегиялық жоспары туралы» Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2010 жылғы 3 тамыздағы № 776 қаулысы (Қазақстан Республикасының ПҮАЖ-ы, 2010 ж., № 46, 418-құжат);
2) «Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2010 жылғы 3 тамыздағы
№ 776 қаулысына өзгерiстер енгiзу туралы» Қазақстан Республикасы
Үкiметiнiң 2010 жылғы 19 қарашадағы № 1220 қаулысы.
3. Осы қаулы қол қойылған тап қолданысқа енгiзiледi және ресми жариялануға тиiс.

Қазақстан Республикасының
Премьер-Министрi К. Мәсiмов

Қазақстан Республикасы
Үкiметiнiң
2011 жылғы 14 ақпандағы
№ 134 қаулысымен
бекiтiлген

Қазақстан Республикасы Мұнай және газ министрлiгiнiң 2011 – 2015 жылдарға арналған стратегиялық жоспары
1. Миссиясы мен пайымдауы
Миссиясы
Бәсекеге қабiлеттiлiк пен ұлттық қауiпсiздiктiң жоғары деңгейiн қамтамасыз ету мақсатында көмiрсутек шикiзаты бөлiгiнде отын-энергетика кешенiн дамыту, экономиканың көмiрсутек шикiзатына және оны қайта өңдеу өнiмдерiне өсiп отырған қажеттiлiгiн қамтамасыз ету, оларды тиiмдi пайдалануға бағытталған ғылыми-технологиялық әлеуеттi дамыту.
Пайымдауы
Дамыған мұнай-газ өнеркәсiбi және магистральдықты қоса алғанда, көмiрсутек шикiзатын тасымалдау жүйесi мен көмiрсутек шикiзатын қайта өңдеу бойынша дамыған қуаттар.
2. Ағымдағы жағдайды талдау және қызметтiң тиiстi салаларының (аяларының) даму үрдiстерi
1-стратегиялық бағыт. Мұнай-газ саласын серпiндi дамыту
Қызметтiң реттелетiн саласын немесе аясын дамытудың негiзгi параметрлерi
Көмiрсутек шикiзатының қорлары
Қазақстан Республикасындағы көмiрсутек шикiзатының жалпы болжамды өндiрiлетiн ресурстары 17 млрд. тоннаны құрайды, оның 8 млрд. тоннасы Каспий теңiзiнiң қазақстандық секторына (бұдан әрi – КТҚС) тиесiлi. Расталған мұнай қорлары бойынша Қазақстан әлемдегi 15 жетекшi елдiң қатарына кiредi. Қазақстан көмiрсутек шикiзатының қомақты қорына – әлемдiк қордың 3,3%-ына иелiк етедi.
Республиканың 172 мұнай және 42 конденсатты кен орны орналасқан мұнайлы-газды аудандары Қазақстан аумағындағы шамамен 62% алаңды алып жатыр. Қазақстандағы мұнайдың негiзгi қорлары (90%-дан астам) аса iрi 15 кен орнында – Теңiз, Қашаған, Қарашығанақ, Өзен, Жетiбай, Жаңажол, Қаламқас, Кеңқияқ, Қаражанбас, Құмкөл, Солтүстiк Бозашы, Әлiбекмола, Орталық және Шығыс Прорва, Кенбай, Королевское – шоғырланған.
Кен орындары Қазақстанның он төрт облысының алтауының аумағында орналасқан. Бұл Ақтөбе, Атырау, Батыс Қазақстан, Қарағанды, Қызылорда және Маңғыстау облыстары. Бұл ретте, көмiрсутек қорларының шамамен 70%-ы Қазақстанның батысында шоғырланған.
Мұнайдың неғұрлым барланған қорлары Атырау облысына тиесiлi, оның аумағында өнеркәсiптiк санаттағы 930 млн. тонна қормен 75-тен астам кен орны ашылды.
15-тен астам көмiрсутек кен орны Батыс Қазақстан облысының аумағында орналасқан. Мұнай-газ әлеуетi тұрғысынан Ақтөбе облысы тағы бiр перспективалы өңiр болып табылады. Мұнда 25-тей кен орны ашылды. Қызылорда және Қарағанды облыстарының негiзгi мұнай өңдеу саласы маңыздылығы бойынша Қазақстанның бесiншi мұнай-газды провинциясы – Құмкөл кен орындары тобы болып табылады.
Каспий және Арал теңiздерiнiң акваториясында республикада жүргiзiп жатқан жер қойнауын кен ауқымды учаскелерiн зерделеу Қазақстанның мұнай-газ саласының ресурстық әлеуетiн одан әрi молайтуға ықпал етедi.
Каспийдiң солтүстiгiнде 2000 жылы ашылған Қашаған кен орны соңғы 30 жыл iшiндегi әлемдiк тәжiрибедегi ең маңызды оқиға деп аталды.
Мұнай мен газ iздеу перспективалары Каспий маңы ойпатындағы, Арал маңындағы зерттелмеген терең жатқан құрылымдармен, сондай-ақ Солтүстiктен, Орталықтан және Оңтүстiк Қазақстандағы объектiлердегi сейсмикалық жұмыстардың анықталған нәтижелерiмен байланыстырады.
Мамандардың болжамы бойынша Қазақстан Республикасында көмiрсутек шикiзатының шығарып алынатын қорлары қазiргi өндiру деңгейiнде шамамен 60-70 жылға жетуi тиiс, алайда, iрi мұнай-газ кен орындарындағы өндiрудiң үдемелi көлемiн ескере отырып, көрсетiлген уақыт шеңберi айтарлықтай қысқаруы мүмкiн. Сондықтан мұнай-газ саласын одан әрi дамыту жаңа кен орындарының ашылуы есебiнен қорлардың өсiмiмен қамтамасыз етiлуi тиiс.
Қазақстанда көмiрсутегi қорларын ұлғайтудың нақты перспективалары бар, сол себептен Қазақстанның жер қойнауының әлеуетi әлi де жоғары болып табылады.
Мұнай және газ өндiру
Мұнай-газ саласының серпiндi дамуы Қазақстанның бүкiл экономикасы үшiн өте маңызды.
Мұнай-газ кешенi елдiң және оның жекелеген өңiрлерiнiң әлеуметтiк-экономикалық дамуына шешушi әсерiн тигiзедi, шын мәнiнде мемлекеттiң бүкiл экономикасы үшiн алға тартушы күш болып табылады, экономиканың басқа да салаларының дамуына ықпал етедi. Өңiрлер мен бүкiл мемлекет ауқымындағы неғұрлым маңызды әлеуметтiк бағдарламалардың iске асырылуы мұнай-газ кешенi кәсiпорындарының жұмысына байланысты.
Мұнай-газ кешенiндегi өзгерiстер саланың өзiнiң, сондай-ақ байланысты өндiрiс салаларының жұмыс iстеу тиiмдiлiгiн арттыруға бағытталған, бұл елдiң энергетикалық қауiпсiздiгiнiң нығаюына ықпал ете отырып, сондай-ақ кәсiпорындардың бәсекеге қабiлеттiлiгiнiң, қызметтер мен өнiм сапасының артуына сүйемелденген экономиканың тұрақты өсуiн қамтамасыз етуi тиiс.
2009 жылы республикада мұнай және газ конденсатын өндiру 2008 жылмен салыстырғанда 8,3%-ға өсiп, 76,5 млн. тоннаны құрады. 68,1 млн. тонна мұнай және газ конденсаты экспортталды – (8,4%-ға өстi).
Қазақстан Республикасының аумағында 2009 жылдың қорытындылары бойынша негiзгi мұнай өндiрушi компаниялар «Теңiзшевройл» ЖШС (бұдан әрi – ТШО) (22,5 млн. тонна), «Қарашығанақ Петролеум Оперейтинг Б.В.» ЖШС (бұдан әрi – КПО б.в.) (11,9 млн. тонна), «ҚазМұнайГаз» БӨ» акционерлiк қоғамы (бұдан әрi – ҚМГ БӨ) (8,9 млн. тонна), «Маңғыстаумұнайгаз» акционерлiк қоғамы (бұдан әрi – ММГ) (5,7 млн. тонна) және «Ақтөбемұнайгаз СНПС» акционерлiк қоғамы (бұдан әрi – Ақтөбемұнайгаз СНПС) (6 млн. тонна) болып табылады.
Қазақстан Республикасының аумағында құрлықтағы кен орындарында игерiлетiн көмiрсутек шикiзатының басым бөлiгi жылдық өндiрудiң ең жоғары деңгейлi сатысына жеттi. Құрлықта өндiрудiң одан әрi өсуi бiрiншi кезекте, Теңiз және Қарашығанақ кен орындарын игерудiң жылдамдауына байланысты. 2012 жылдың аяғында Қарашығанақ кен орнын тәжiрибелiк-өнеркәсiптiк iске асыруды бастау жоспарлануда. Бұл ретте, өнiмдi болу туралы келiсiмге Екiншi қосымша шартқа сәйкес Қашаған коммерциялық өндiрiсiнiң басталуы 2013 жылдың қазанына дейiн ұзартылуы мүмкiн.
2015 жылы мұнай және газ конденсатын өндiру 2009 жылмен салыстырғанда 124,2 %-ға дейiн өседi деп күтiлуде (өндiру өсiмi 18,5 млн. тоннаны құрайды) бұл 1-диаграммада көрсетiлген.
1-диаграмма. 2009 жылы мұнай және газ конденсатын өндiру және 2010 – 2015 жылдарға арналған болжам, млн. тоннамен

Табиғи және iлеспе газды өндiру 2009 жылы 36 млрд. текше метрдi құрады, 2008 жылмен салыстырғанда өсуi 7,5 %. Газ экспортының көлемi 7 млрд. текше м. құрады (алмасу операциясы арқылы Қазақстан Республикасының iшкi нарығына жiберiлетiн Қарашығанақ газының көлемiн есептемегенде).
Қазақстан Республикасының аумағындағы негiзгi газ өндiрушi компаниялар (2009 жылғы деректер бойынша) «Қарашығанақ Петролеум Оперейтинг Б.В.» (15,0 млрд. текше метр), «Теңiзшевройл» ЖШС (11,7 млрд. текше метр), «СНПС-Ақтөбемұнайгаз» АҚ (3,0 млрд. текше метр), «Толқынмұнайгаз» ЖШС (2,3 млрд. текше метр), «ҚазМұнайГаз» БӨ» АҚ (0,4 млрд. текше метр) болып табылады.
2015 жылы шикi газ өндiру көлемiн 2009 жылға қарағанда 64,7 % дейiн өсiру жоспарлануда (өндiру өсiмi 23,3 млрд. текше метрдi құрайды). 2015 жылға дейiн газ өндiру болжамы 2-диаграммада берiлген.
2-диаграмма. 2009 жылы газ өндiру және 2010 – 2015 жылдарға арналған болжам, млрд. текше метрмен

Газ өндiрудi ұлғайту Қарашығанақ, Теңiз, Жаңажол, Толқын секiлдi және «ҚазМұнайГаз» ҰҚ» АҚ-тың иелiгiндегi бiрқатар басқа кен орындарының, сондай-ақ Каспий қайраңы (Қашаған және басқалар) кен орындарының жаңа және негiзгi базалық көмiрсутек кен орындарын дамыту жолымен қамтамасыз етiледi.
Мұнай және газ өндiру
2009 жылы республиканың мұнай өңдеу зауыттарында (бұдан әрi - МӨЗ) 12,1 млн. тонна немесе 2008 жылдың деңгейiне қатысты 98,8 % мұнай өңделдi. 2589,1 мың тонна бензин (98,7 %), 3795,3 мың тонна дизель отыны (95,3 %), 3237 мың тонна мазут (104,3 %), 373,5 мың тонна авиакеросин (92,7 %) өндiрiлдi.
2009 жылы мұнай және газ өңдеу кәсiпорындарында 1824,5 мың тонна сұйытылған көмiрсутек газы өндiрiлдi, 2008 жылдың деңгейiне қарағанда өсiм (125,7 %)-ды құрады.
Мұнай өндiрудiң ұлғаюына байланысты, 2015 жылға дейiнгi кезеңде мұнай өңдеудi жылына 17,5 млн. тоннаға дейiн ұлғайту және тиiсiнше мұнай өнiмдерiн өндiру жоспарлануда. 2015 жылға дейiн мұнай өнiмдерiн өндiру мен өндiрiс серпiнi 3 және 4-диаграммаларда бейнеленген.
3-диаграмма. 2009 жылы мұнай өңдеу және 2010 – 2015 жылдарға арналған болжам, млн. тоннамен

4-диаграмма. 2009 жылы мұнай өнiмдерiнiң негiзгi түрлерiн өндiру және 2010 – 2015 жылдарға арналған болжам, мың тоннамен

2010 жылғы 1 наурызда Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң № 153 қаулысымен адам өмiрiн және денсаулығын, жеке және заңды тұлғалардың мүлкiн, қоршаған ортаны қорғау мақсатында автомобиль бензинiне, дизель отынына және мазут қауiпсiздiгiне қойылатын талаптарды белгiлейтiн «Бензин, дизель отыны және мазут қауiпсiздiгiне қойылатын талаптар» техникалық регламентi бекiтiлдi (бұдан әрi – Техрегламент).
Осы қаулыға сәйкес Қазақстан аумағында 2010 жылғы 1 қаңтардан бастап 2 – экологиялық кезең стандарттарының талаптары енгiзiлдi. 3 – экологиялық кезең және 4 – экологиялық кезең стандарттарының талаптарын Қазақстан Республикасында тиiсiнше 2014 жылғы қаңтардан және 2016 жылғы қаңтардан енгiзу жоспарланып отыр.
Осы стандарттарды енгiзу республиканың МӨЗ технологиялық қондырғылар мен жабдықтардың моральдық және табиғи тұрғыдан ескiргендiгiне және мұнайды тереңдей өңдеуге мүмкiндiк бермейтiндiгiне және тиiсiнше тиiстi Экологиялық стандарттарға сәйкес келмейтiндiгiне байланысты болып отыр.
Әлемдiк талаптарға, оның iшiнде жоғарыда көрсетiлген Техникалық регламентке сәйкес келетiн өндiрiлетiн өнiм сапасын жақсарту мақсатында отандық МӨЗ-де қазiргi өңдеушi қуаттарды қайта құру мен жаңғырту шаралары жоспарлануда.
Отандық МӨЗ-дi қайта құру және жаңғырту мынадай инвестициялық жобаларды iске асыруды көздейдi:
Атырау мұнай өңдеу зауытында (бұдан әрi – АМӨЗ):
ЭЛОУ-АВТ-3 қондырғысының вакуумдық блогын және АМӨЗ баяу кокстеу қондырғысын қайта құру вакуумдық блоктың қуатын жылына 1800 мың тоннаға дейiн және баяу кокстеу қондырғысының қуатын жылына 1000 мың тоннаға дейiн жеткiзу. Жобаны iске асыру мерзiмi – 2011 жыл.
Жылына 133 мың тонна бензол, 496 мың тонна параксилол өндiрумен хош иiстi көмiрсутек өндiрiсi кешенiн салу және мұнай өнiмдерiнiң сапасын 3 – экологиялық кезеңге дейiн жақсарту. Жобаны iске асыру мерзiмi – 2011 – 2013 жылдар.
Зауыт базасында мұнайды терең өңдеу бойынша жылына мұнай өңдеудi 5500 мың тоннаға дейiн жеткiзумен және мұнай өнiмдерiнiң сапасын 84 %-ға дейiн өңдеу тереңдiгi бойынша Еуро-4 стандартына дейiн жақсартумен кешен салу. Жобаны iске асыру мерзiмi – 2011 – 2014 жылдар.
«Петро Қазақстан Ойл Продактс» жауапкершiлiгi шектеулi серiктестiгiнде (бұдан әрi – ПҚОП):
Мұнай өңдеу бойынша қуатты жылына 6000 мың тоннаға дейiн жеткiзумен, өңдеу тереңдiгiн 90 %-ға дейiн ұлғайтумен, зауытты қайта құру және жаңғырту, мұнай өнiмдерiнiң сапасын 4 – экологиялық кезеңге дейiн жақсарту. Жобаны iске асыру мерзiмi – 2011 – 2014 жылдар.
Павлодар мұнай-химия зауытында (бұдан әрi – ПМХЗ):
Зауытты қуатын жылына 6000 мың тоннаға дейiн жеткiзумен, мұнай өңдеу тереңдiгiн 90 %-ға дейiн ұлғайтумен қайта құру және жаңғырту, мұнай өнiмдерiнiң сапасын 4 – экологиялық кезеңге дейiн жақсарту. Жобаны iске асыру мерзiмi – 2011 – 2013 жылдар.
МӨЗ-дi қайта құру және жаңғыртуды аяқтау 2015 жылы республиканың тұтынушыларын 3 – 4 – экологиялық кезеннiң талаптарына сай келетiн сапалы мұнай және мұнай-химия өнiмдерiмен қамтамасыз етуге, қоршаған ортаға зиянды әсердi азайтуға, республиканың автомобиль және авиация отынына қажеттiгiн қамтамасыз етуге, мұнай өңдеу зауыттарының жиынтық қуатын жылына 17,5 млн. тоннаға дейiн жеткiзуге мүмкiндiк бередi.
Негiзiнен, республиканың мұнай-газ кешенi өндiретiн газ iлеспе газ болып табылады, сондықтан тауарлық газды өндiргенге дейiн газ өңдеу зауыттарында оны өңдеу талап етiледi. Республикада жылына жалпы газ өңдеу қуаты 18,9 млрд. текше метр үш газ өңдеу зауыты (бұдан әрi – ГӨЗ) жұмыс iстейдi:
Қазақ газ өңдеу зауыты (бұдан әрi – ҚазГӨЗ);
Теңiз газ өңдеу зауыты (бұдан әрi – ТГӨЗ);
Жаңажол газ өңдеу зауыты (бұдан әрi – ЖГӨЗ).
Кен орындарында газ өндiрудiң аз көлемдерiмен тауарлық күйге дейiн газ дайындауды газды кешендi дайындау қондырғыларында (бұдан әрi – ГКДҚ) жүргiзедi.
Газды кәдеге жарату жөнiндегi iс-шараларды 2006 жылдан 2009 жылға дейiнгi кезеңде орындау жағылатын газ көлемiн 3,1-ден 1,7 миллиардқа дейiн, яғни 1,4 миллиард текше метр, мұнай өңдеудi 2006 жылы 64,9 миллионнан 2009 жылы 76,5 миллионға дейiн ұлғайту кезiнде және тиiсiнше газ 27-ден 36 миллиард текше метрге дейiн қысқартуға ықпал етедi. Бұл ретте, кәдеге жаратылған газ көлемi 23,9-дан 34,3 миллиард текше метрге дейiн, яғни 10, 4 млрд. текше метрге ұлғайтылды. Iлеспе газды кәдеге жарату жөнiнде бекiтiлген Бағдарламаларды республиканың жер қойнауын пайдаланушыларының орындауына тұрақты мониторингi жүзеге асырылады.
Жер қойнауын пайдаланушылардың газды кәдеге жарату жөнiндегi iс-шараларды орындауы қуаты 256 МВт астам 12 газ турбиналық электр станциясын (бұдан әрi – ГТЭС), газды кешендi кәдеге жарату бойынша 12 қондырғыны және 8 млрд. текше метр газ және жылына 350 мың тоннадан астам сұйытылған газ өңдеу үшiн ГӨЗ-дi iске қосатын кәдеге жаратылатын газды пайдалану жөнiнде жаңа инфрақұрылым құруға ықпал етедi.
Магистральдық және газ тарату құбырларының тарихи қалыптасқан жүйесiне сәйкес табиғи газ республиканың 14 облысының 9-ына жеткiзiледi. Қазақстан Республикасының елдi мекендерiн газдандыру жөнiндегi iс-шараларды жүзеге асыруға Қазақстан Республикасының Үкiметi маңызды назар аударып тұрады. 2006 – 2009 жылдары осы мақсатқа республикалық бюджеттен 15 млрд. астам теңге бөлiнген болатын. Қабылданған шаралар Ақтөбе, Атырау, Қостанай, Батыс Қазақстан, Жамбыл, Оңтүстiк Қазақстан облыстарының 80-нен аса елдi мекендерiн, сондай-ақ Қызылорда қаласындағы 428 көп қабатты үйлер мен 4 мың жеке үйлердi табиғи газбен газдандыруға мүмкiндiк бередi.
Газдандыру жөнiнде белсендi жұмыстар бюджет қаражаты есебiнен жергiлiктi деңгейде жүзеге асырылады. 2007 – 2009 жылдары осы мақсатқа 49 млрд. астам теңге бөлiндi, онда шамамен 400 мың адам тұратын үй газдандырылды.
Облыс әкiмдiктерiнiң деректерi бойынша 2015 жылы газ тұтыну көлемi 13,8 млрд. текше метрдi құрайды, бұл 2009 жылға қарағанда 1,6 есе көп.
Мұнай-газ тасымалдау инфрақұрылымын дамыту
Көмiрсутектер өндiру көлемiнiң ұлғаюы мұнай-газ тасымалы инфрақұрылымын серпiндi дамытуды қажет етедi.
Қазiргi уақытта Қазақстан мұнайының негiзгi экспорттық бағыттары Атырау - Самара, Каспий құбыр консорциумы (бұдан әрi – КҚК), Атасу – Алашанькоу құбыры, Ақтау порты болып табылады.
Қазақстан мұнайының басым бөлiгi 2009 жылы КҚК мұнай құбыры бойынша – 27,5 млн. тонна және Атырау – Самара бойынша – 17,5 млн. тонна экспортталды. Қытай бағытында – 7,7 млн. тонна тасымалданды, оның iшiнде 6,2 млн. тоннасы қазақстандық мұнай. Мұнайды теңiз арқылы экспорттау – 11,1 млн. тоннаны, темiржол арқылы 4 млн. тонна құрады. Орынбор газ өңдеу зауытына (бұдан әрi – ОГӨЗ) 1,8 млн. тонна газ конденсаты жеткiзiлдi.
2009 жылы Қазақстан аумағы бойынша Қытайға Ресей мұнайының транзитi 1,5 млн. тоннаны құрады.
Қазақстанның экспорттық және транзиттiк әлеуетiн дамыту мемлекеттiк саясаттың бiрден-бiр негiзгi бағыты болып табылады. Жаңа экспорттық жүйе құру және қазiргiсiн кеңейту жұмысы бүгiнгi күнi өзектi болып отыр.
Мұнай-газ ресурстарын пайдаланудың тиiмдiлiгiн арттыру мақсатында Қазақстан көлiк шығындарын азайтқан жағдайда көмiрсутектердi неғұрлым тартымды нарықтарға тасымалдау жобаларын iздеу мен iске асыруды жалғастыруға тиiс. Қуат көздерi мен экспорт бағыттарын дамыту өнiм өндiрудiң перспективалық және iшкi тұтыну көлемдерiне, транзиттiк елдермен ұзақ мерзiмдi уағдаластықтардың болуына, әлемдiк тұтыну нарығындағы сұраныс пен жағдайдың деңгейiне сәйкес болуға тиiс.
Қазақстан мұнайының экспорттық бағытын дамыту және әртараптандыру мақсатында мына жобаларды iске асыру бойынша жұмыстар жүргiзiлуде: КТК мұнай құбырын кезең-кезеңмен кеңейту, Баку-Тбилиси-Джейхан мұнай құбырына қосу арқылы Қазақстан Каспий тасымалдау жүйесiн құру (бұдан әрi – ҚКСТ) және Қазақстан-Қытай мұнай құбырының өткiзу қабiлетiн ұлғайту.
Мұнай мен газ конденсатын теңгерiмдi өндiру кезiнде мұнай құбырларын кеңейту жобаларын ескере отырып, экспорт мынадай негiзгi КТК және Қазақстан-Қытай бағыттары бойынша ұлғайтылатын болады.
2009 жылы қазақстандық газ экспортының көлемi республика аумағы бойынша халықаралық газ транзитiнiң көлемi 73,3 млрд. текше метрдi, оның iшiнде текше метр ресейлiк – 48 миллиард, түрiкмен – 11,9, өзбек – 13, 4 текше метрдi құрады.
Республиканың аумағы бойынша газ тасымалдау мен транзит негiзгi магистральдық газ құбыры бойынша – «Орта Азия – Орталық» (Орта Азия газы), «Бұхара газды өңiр – Ташкент – Бiшкек – Алматы (Орта Азия газы)», Қазақстан – Қытай (Орта Азия газы) газ құбырының 1-шi учаскесi, «Оренбург – Новопсков (Ресей газы), Бұхара – Орал (Ресей газы) жүзеге асырылады.
Iшкi нарықты газбен қамтамасыз ету үшiн 2006 жылы «Газпром» ААҚ, «Өзбекмұнайгаз» ҰХК және «ҚазМұнайГаз» ҰҚ» АҚ арасында газдың қарама-қарсы жеткiзiлiмдерi туралы келiсiмге қол қойылды.
Бейнеу – Шымкент газ құбырын салу Қазақстанның энергетикалық қауiпсiздiгiнiң артуына жағдай жасайтын болады және елдiң газ өндiретiн батыс өңiрлерiнен оңтүстiкке берiлетiн газ ағынын қамтамасыз етуге және өзбек газының жеткiзiлiмiне тәуелдiлiктi азайтуға мүмкiндiк бередi.
Газ құбырының трассасы Маңғыстау, Ақтөбе, Қызылорда және Оңтүстiк Қазақстан облыстары бойынша өтетiн болады.
Бейнеу – Шымкент газ құбыры Орта Азия – Орталық, Бұхара – Орал, Бұхара газды ауданы – Ташкент – Бiшкек – Алматы, Қазақстан – Қытай сияқты барлық негiзгi магистралдық газ құбырларын қосады.
Жобаны iске асыру 400-ге жуық елдi мекендi қамтумен, тұрғындарының жалпы саны 2 миллион адамға дейiнгi бұрын газбен жабдықталмаған Қызылорда облысының аумағын, Оңтүстiк Қазақстан, Жамбыл және Алматы облыстарының солтүстiк аудандарын газбен жабдықтауды жалғастыру мүмкiндiгiн көрсеткен оң мультипликативтiк әсер бередi. Бұл ауыл тұрғындарының тұрмысын сапалы деңгейге көтеруге мүмкiндiк бередi, жаңа және жұмыс iстеп тұрған өнеркәсiп объектiлерi мен ауыл шаруашылығын дамытуға және жаңғыртуға, шағын және орта бизнестi дамытуға және жаңа жұмыс орындарын құруға қозғау салады.
Тұтастай алғанда, жобаны iске асыру газ құбыры трассасының бойында орналасқан Қазақстан Республикасы өңiрлерiнiң әлеуметтiк-экономикалық жағдайын жақсартуға алып келедi.
Қазақстан iшкi және сыртқы нарықтарға көмiрсутектердi жеткiзудiң көп векторлы принциптерiне сүйене отырып, табиғи газдың транзитi мен экспорттық жеткiзiлiмi бойынша барлық экономикалық тиiмдi бағыттарды дамытуға ұмтылады. Қазақстан - Қытай газ құбыры және Каспий жағалауы газ құбыры жобаларын iске асыру елдiң транзиттiк және экспорттық әлеуетiн жақсартуға мүмкiндiк бередi және тиiсiнше Қазақстан экономикасының дамуына жағдай жасайтын болады.
Қазақстан – Қытай газ құбыры жобасы.
Қазақстан Республикасының Үкiметi мен Қытай Халық Республикасының Үкiметi арасындағы Қазақстан - Қытай газ құбырын салу мен пайдаланудағы ынтымақтастық туралы келiсiмге 2007 жылғы 18 тамызда қол қойылды. Газ құбыры Түркiмен және Қазақстан газын тасымалдау үшiн қажет.
2009 жылдың аяғында Қазақстан – Қытай газ құбырының бiрiншi учаскесiнiң 1-шi желiсi 2010 жылы қазанда 2-шi желiсi пайдалануға берiлдi.
2012 жылдың соңына дейiн Қазақстан – Қытай газ құбырының 1-шi учаскесiнiң қуатын кейiннен жылына 40 млрд. текше м-ге дейiн кеңейтумен, жылына 30 млрд.т.м.-ге дейiн жеткiзу жоспарланып отыр.
Каспий маңы газ құбыры жобасы.
Қазақстан Республикасының Үкiметi, Ресей Федерациясының Үкiметi және Түрiкменстан Үкiметiнiң арасындағы Каспий жағалауы газ құбырын салудағы ынтымақтастық туралы келiсiмге 2007 жылғы 20 желтоқсанда Мәскеу қаласында қол қойылды, ол Қазақстан Республикасының 2009 жылғы 14 мамырдағы Заңымен ратификацияланған.
Газ құбыры iшкi нарыққа жыл сайын көлемi 20 млрд. текше м-ге дейiн, оның iшiнде қазақстандық газ 10 млрд. текше метрге дейiн және 10 млрд. текше метрге дейiн Түрiкмен газын тасымалдауға арналған.
Каспий маңы газ құбырын салу жобасын iске асыру, оны одан әрi дамыту Ресей және Түрiкмен тараптарының келiскен iс-қимылдарына байланысты болғандықтан белгiлi бiр уақытқа кейiнге қалдырылды.
3-шi Жаңажол газ өңдеу зауыты жобасын (бұдан әрi – 3-ЖГӨЗ) Сычуан жобалау-iздестiру институты (ҚХР) әзiрлеген. Жоба бойынша үшiншi зауытта 300-ден аса адам еңбек ететiн болады.
«3-ЖГӨЗ 2-шi кезеңiн салу» объектiсi бойынша газ сату нарығына талдау және өнiмнiң құны мен бастапқы жобасына түзету енгiзу жұмыстары жүргiзiлуде. 2011 жылдың аяғына дейiн жобаға түзету енгiзу жұмыстарын толығымен аяқтау жоспарлануда. ЖГӨЗ-дiң 2-кезегiн пайдалануға беру 2013 жылға жоспарланған.
Нормативтiк базаны жетiлдiру мақсатында сұйытылған көмiрсутек газын жеткiзу, тасымалдау және пайдалану ережесiне өзгерiстер мен толықтырулар енгiзiлдi. Магистральдық және газ тарату желiлерiн пайдалануға, қызмет көрсету мен жөндеуге, шығыс нормаларына қатысты 40 мемлекеттiк стандарт, оның басым бөлiгi ИСО стандарттарының негiзiнде әзiрлендi.
Қазiргi ақпараттық технологиялар базасында жер қойнауын пайдалануды мемлекеттiк басқару жүйесiн дамыту.
Қоғамның қазiргi даму кезеңiне байланысты Қазақстан Республикасының мемлекеттiк органдарының алдында жаңа талаптар туындап отыр. Бүгiнгi күннiң негiзгi талабы – тоқтаусыз, қарқынды өзгерiп жатқан сыртқы жағдайда тиiмдi өз қызметiн жүзеге асыру. Басқарма жүйесiнiң өзгерiп жатқан талаптарға қажеттi бейiмделуi үнемдiлiк талаптарының үнемi жоғарылауынан және мемлекеттiк құрылым нәтижелiлiгiнiң өсуiне байланысты қиындатылады.
Қазiргi әлемдегi басқарушылық сапалы ақпаратты пайдалану мен жинақталған бiлiмдi интеграциялауға негiзделген. Ақпаратты талдау, жүйелендiру, жинақтау және ұсыну қабiлетi маңызды басқару дағдысы болып табылады.
Мемлекеттiк органдарды ақпараттандыру мемлекеттiк құрылымдардың қызметi процесiнде туындайтын және пайдаланылатын ақпаратты басқару үшiн жағдай тудыру процесi ретiнде Қазақстанда жүргiзiлетiн әкiмшiлiк реформалардың құрамдас бөлiгi болып табылады.
Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2007 жылғы 26 желтоқсандағы № 1297 қаулысымен бекiтiлген нәтижеге бағдарланған мемлекеттiк жоспарлау жүйесiн енгiзу жөнiндегi тұжырымдамаға сәйкес әр мемлекеттiк орган жоспарлау кезеңiнде нәтижеге, мониторингке, мақсатқа қол жеткiзу дәрежесiн бағалауға бағдарланған бюджеттi жоспарлау үшiн теңдестiрiлген көрсеткiштер жүйесiн әзiрлеуге тиiс.
Қазiргi ақпараттық технологияларды енгiзу арқылы оның ақпараттық-талдамалық қамтамасыз ету сапасын жақсарту есебiнен жер қойнауын пайдалануды мемлекеттiк басқарудың тиiмдiлiгiн арттыру мақсатында мұнай-газ, мұнай-химия өнеркәсiбi салаларында, көмiрсутек шикiзаты тасымалын пайдаланудың тиiмдiлiгiн арттыру үшiн 2008 жылы «Қазақстан Республикасының жер қойнауын пайдалануды басқарудың мемлекеттiк бiрыңғай жүйесi» интеграцияланған ақпараттық жүйесiн (бұдан әрi – ҚР ЖП БМБЖ ИАЖ) құру жөнiнде жұмыстар басталды.
ҚР ЖП БМБЖ ИАЖ ақпараттық жүйесiн дамыту – конкурстық рәсiмдерден бастап, пайдалы қазбаларды өндiру, өңдеу, тасымалдау және сату көлемi туралы ақпаратқа дейiнгi жер қойнауын пайдалану саласындағы барлық ақпаратты бақылап отыруға мүмкiндiк бередi. Бұл экономиканың өндiрушi салаларының тиiмдiлiгiн арттыру үшiн шешiмдер қабылдаған кезде елдiң мұнай-газ саласындағы экспорттық әлеуетiн болжауға және әлемдiк шикiзат нарығы ахуалындағы өзгерiстердi дер кезiнде ескеруге мүмкiндiк бередi.
ҚР ЖП БМБЖ ИАЖ-ды iске асыру жеке және заңды тұлғаларға көрсетiлетiн мемлекеттiк қызметтердi автоматтандыруға мүмкiндiк бередi:

Қазiргi уақытта, ҚР ЖП БМБЖ ИАЖ тәжiрибелiк-өнеркәсiптiк пайдалану сатысында тұр.
МГМ-нiң негiзгi мiндеттерiнiң бiрi өнiмдi бөлу туралы келiсiмдерден туындайтын Өкiлеттi органның құзыретiн iске асыруды қамтамасыз ету болып табылады және тиiсiнше МГМ-ге Өнiмдi бөлу туралы келiсiмдерде өкiлеттi органның мүдделерiн iске асыру функциясы жүктелдi.
Осыған байланысты, МГМ белгiленген тәртiппен өнiмдi бөлу туралы келiсiмдерде өкiлеттi органның мүдделерiн iске асырады, оның iшiнде ұлттық компанияның еншiлес ұйымының қатысу үлестерiн өтеусiз сенiмгерлiк басқаруды жүзеге асырады.
Жеке кәсiпкерлiк субъектiлерiне әкiмшiлiк кедергiлердi азайту мақсатында МГМ-мен мұнай-газ саласындағы кәсiпкерлiк субъектiлерiнiң тәуекел дәрежесiн бағалау өлшемдерi әзiрлендi. Көрсетiлген өлшемдер Экономикалық даму және сауда министрлiгi мен МГМ-нiң бiрлескен бұйрықтарымен бекiтiлгеннен кейiн жеке кәсiпкерлiк субъектiлерiн тексеру жылдық жоспары әзiрленетiн болады. 2011 жылы 40 жеке кәсiпкерлiк субъектiсiне тексеру жүргiзу жоспарлануда.
Негiзгi мәселелердi талдау
Негiзгi проблемалар мен қауiптер:
iшкi нарықтың солтүстiк және орталық аймақтарын табиғи газбен қамтамасыз ету үшiн қажеттi дамыған газ тасымалдау инфрақұрылымының болмауы;
Өзбекстан мен Ресейден табиғи газ жеткiзiлiмдерiне тәуелдi болу;
Қарашығанақ газын өңдеу бойынша өз қуаттарының болмауы;
республиканың газ саласын тиiмдi дамытуды қамтамасыз ететiн заңнамалық базаның жеткiлiктi болмауы.
Көмiрсутегi пайдалы қазбаларын өңдеу, қайта өңдеу және өткiзу көлемдерi туралы есептiк ақпараты, жер қойнауын пайдаланушылардың келiсiмшарт талаптарын орындау туралы ақпараты қағаз түрiнде берiледi. Сондықтан, мемлекеттiк органдардың және жер қойнауын пайдаланушылардың өзара iс-қимылы ұзақ уақытты алады және жер қойнауын пайдалану саласында басқару тиiмдiлiгi төмендейдi.
Негiзгi сыртқы және iшкi факторларды бағалау
Сыртқы тәуекелдер:
Сыртқы ықтимал тәуекелдер – МӨЗ-де ресейлiк мұнай жеткiзiлiмiн азайту, толық қысқарту, не МӨЗ-де ресейлiк мұнайды экспорттық кедендiк баж арқылы жеткiзу;
Тәуекелдердi басқару жөнiнде шаралар қабылданбаған жағдайда ықтимал салдарлар – ПМХЗ және ПКОП өңдеу үшiн мұнай көлемiнiң жетпеуi, осыған байланысты iшкi нарықта мұнай өнiмдерiнiң қажеттiгiн қамтамасыз етуге байланысты тәуекелдер туындайды;
Тәуекелдердi басқару жөнiндегi iс-шаралар – ҚР МӨЗ мұнай жеткiзу саласында ҚР мен РФ арасында екiжақты келiсiмге қол қою. Батыс Қазақстан кен орындарынан ПМХЗ және ПКОП-қа мұнай жеткiзу үшiн құбырларды тиiстi реверсиялау бойынша жұмыстар жүргiзу.
Жер қойнауын пайдалану саласында мемлекеттiк органдар және жер қойнауын пайдаланушылардың өзара iс-қимылын автоматтандыру саласында негiзгi сыртқы факторларға жер қойнауын пайдалану саласында жұмыстың болжанатын көлемiн төмендету жатады, бұл бiрiншi кезекте, минералдық ресурстарға бағаның төмендеуiмен байланысты осы қызметтерге сұраныстың төмендеуiне байланысты болады. Сонымен бiрге, жақын болашақта минералдық ресурстарға әлемдiк бағаның төмендеуi болжанбайды және осы фактордың әсерi өте төмен болып табылады.
Негiзгi iшкi факторларға жобаның талап етiлмейтiн тәуекел дәрежесi, ҚР ЖҚ БМБЖ ИАЖ жобасын құрудың техникалық тәуекелдерi және жобаның ауқымдылығына байланысты тәуекелдер жатады. Жобаны iске асыру жер қойнауын пайдалану саласында мемлекеттiк басқару тиiмдiлiгiн арттыруға мүмкiндiк бередi. Жер қойнауын пайдалану мәселелерi Қазақстанның 2030 жылға дейiнгi даму стратегиясының ұзақ мерзiмдi артықшылықтарына (№ 3 және № 5) және кiретiнiн ескере отырып, бүгiнгi күнi де өзектi болып табылады, жүйенi енгiзу кезiнде Қазақстан Республикасы жер қойнауын пайдаланудың басқарудың тиiмдiлiгiн арттырады. Жобаның талап етiлмейтiн тәуекел дәрежесi төмен болып табылады. ҚР ЖҚ БМБЖ ИАЖ жүйесiнiң қуаттылығын пайдаланбау тәуекелi кем болып табылады.
Жобаның техникалық тәуекелдерiне құрылған өнiмнiң және таңдап алынған тұғырнаманың МГМ мақсаттары мен функцияларына сәйкес келмеуi, «электрондық үкiметке» интеграцияланбауы. Осы тәуекелдердi басқару iс-шаралары мыналар болып табылады:
1. бiлiктiлiк өлшемдерi бойынша жобалау командасының қатал iрiктелуi. Жоба қатысушыларын жобалау жұмыстарының технологиясына, аспаптық құралдарға үйрету;
2. кәсiпорын стандарттарын жобалау жұмыстарына пайдалану, жоба стандарттарын әзiрлеу;
3. жобалық топқа мемлекеттiк және жергiлiктi атқарушы мемлекеттiк органдардың қызметкерлерiн жобалау командасына тарту.
Жоба ауқымдылығына байланысты тәуекелдерге жоба сапасының төмендеуi жатады және МГМ мақсаттары мен функцияларына сәйкес келмеуi. Тәуекелдердiң төмендеуi үшiн әр жұмыс сатысына, қатысушылардың өзара iс-қимылына, жұмыстың ұйымдастырылуына егжей-тегжейлi талдау жүргiзiледi. Сондай-ақ жете пысықталған сапалық бағдарлама, пысықталған жоба конфигурациясымен басқару, қатысушылардың өзара арнайы рәсiмдерi қолданылады.
2-стратегиялық бағыт. Мұнай-химия өнiмi өндiрiсiн қамтамасыз ету
Қызметтiң реттелетiн саласының немесе аясының негiзгi параметрлерi
Көмiрсутек шикiзатын өндiру көлемiнiң үлкен ауқымына қарамастан, бүгiнгi күнi Қазақстанда қосылған құны жоғары өнiм ала отырып, көмiрсутек шикiзатын тереңдете өңдеудiң толық технологиялық циклi жоқ.
Көмiрсутек шикiзатын өңдеу мұнай мен газды айырумен шектеледi. Елде кеңес уақытында салынған, әрi қазiргi заманғы стандарттарға сай келмейтiн 3 мұнай өңдейтiн және 3 газ өңдейтiн зауыт жұмыс iстейдi.
Қазақстан Республикасы мұнай-химия өнiмдерiн өткiзетiн негiзгi нарықтардан қашық болып отыр.
Инвестициялық жобаларды iске асыру халықаралық деңгейге сәйкес келетiн көмiрсутек шикiзатын (мұнай/газ) терең өңдеудi икемдi, интеграцияланған және толық технологиялық схеманы қамтамасыз етедi және бiр уақытта маңызды бiрнеше мiндеттердi шешуге мүмкiндiк бередi:
үлкен көлемде және жоғары сапалы мұнай өнiмдерiн шығару;
жоғары қосылған құны бар және халықаралық нарықта талап етiлетiн базалық мұнай-химия өнiмдерiн алу;
кейiннен бөлу үшiн мұнай-химия шикiзатын шығару және жоғары қосылған құны бар кеңейтiлген спектр мен мұнай-химия өнiмдерiн шығару (құрылыс, қаптау және орау материалдары, өндiрiстiк және тұрмыстық тауарлар және т.б.);
көмiрсутек шикiзатын кешендi терең өңдеудi қамтамасыз ету;
қоршаған ортаға терiс әсердi азайту;
нақты өнiмдердi мұнай-химия шикiзатын шығару бойынша шағын және орта бизнестi дамыту үшiн жағдай жасау.
Мұнай-химия өндiрiстерiн құрудың және МӨЗ-дi жаңғырту мен технологиялық қайта жарақтандырудың инвестициялық жобалары Қазақстан Республикасының үдемелi индустриялық-инновациялық даму жөнiндегi 2010-2014 жылдарға арналған мемлекеттiк бағдарламасына және 2010–2014 жылдарға арналған Қазақстанның индустрияландыру картасына енгiзiлген.
Атырау облысында базалық мұнай-химия өнiмдерi этилен, полиэтилен және полипропилен шығару бойынша интеграцияланған газ-химия кешенi салынатын болады. Жобаға салынатын инвестиция көлемi 945 млрд. теңгенi кұрайды. Оны табысты iске асыру, қарыз және акционерлiк қаражаттарды уақтылы бөлудi және игерудi қамтамасыз ету үшiн жоба кезеңдер бойынша iске асырылады: Жобаның I кезеңi жылына қуаты 500 мың тонна полипропилен өндiрiсiн қамтамасыз етедi, I кезеңнiң құны шамамен 300 млрд. теңгенi құрайды; II кезең - жылына 800 мың тонна полиэтилен, құны 645 млрд. теңгенi құрайды, 2015 жылы кешендi толық өндiрiстiк қуатқа пайдалануға беру жоспарлануда. Жобаның операторы – «Kazaldistan Petrochemical Industries Inc.» ЖШС (бұдан әpi – KPI). Газ-химия кешенiне ұзақ мерзiмдi кезеңде газ шикiзатын жеткiзудi «Теңiзшевройл» ЖШС жүзеге асыратын болады (ҚР Үкiметiнiң 2008 жылғы 15 ақпандағы № 142 қпү қаулысы).
Құрылыс жұмыстарын жүргiзу үшiн конкурс негiзiнде I кезең бойынша жобаның Бас мердiгерi болып «Sinopec Engineering» Қытай компаниясы iрiктелiп алынды. 2010 жылғы 19 наурызда «сақадай сай» жобасының I кезеңiн салу келiсiмшартына қол қойылды, қaзipгi уақытта жобалау-сметалық құжаттарды әзiрлеу басталды.
2010 жылғы наурызда СВI Lummus (Германия, АҚШ) компаниясымен пропанды дегидрациялау және полипропилендi шығару технологиясына арналған лицензиялау келiсiмiне қол қойылды.
Полипропилендi өткiзуге кепiлдiк беру мақсатында «Sinopec Engineering» компаниясы дайын өнiмдердi кепiлдi өткiзу шартына (off-take agreement) қол қойды.
Ұқсас кешендер құрылысының халықаралық тәжiрибесiн ескере отырып және мұнай-химия өндiрiсiне едәуiр инвестиция көлемiн салу үшiн тартымдылықты қамтамасыз ету үшiн мемлекет жобаға қолдау көрсетудi шештi:
жобаны iске асыру үшiн қолайлы экономикалық және әкiмшiлiк жағдайлар жасалды - Мемлекет басшысының Жарлығымен Атырау облысында «Ұлттық индустриялық мұнай-химия технопаркi» арнайы экономикалық аймағы (бұдан әрi – АЭА) құрылды; 2010 жылдан бастап АЭА аумағында инфрақұрылым құрылысы басталды (АЭА әкiмшiлiк ғимаратын және аумақты қоршау);
инфрақұрылым объектiлерiнiң құрылысы бюджеттiк кредит есебiнен жүзеге асырылатын болады – ЖСҚ әзiрлеуге және инфрақұрылым объектiлерiнiң құрылысына 14 млрд. теңге бөлiндi. ЖСҚ әзiрлеу аяқталды, Атыраудан Қарабатанға дейiн автожол құрылысы бойынша жұмыстар басталды, темiр жол тармағын және электр беру желiсiн салуға дайындық жүргiзiлуде;
мемлекеттiк комиссия отырысының 2010 жылғы 23 маусымдағы №17-5/И-402 Хаттамасының 3-тармағымен Қытайдың Экспорт-Импорт Банкiнiң көлемi 207 млрд. теңге қарыз қаражаттары есебiнен Жобаның бiрiншi кезеңiн қаржыландыруды мақұлдады.
Қазiргi уақытта, полиэтилен желiсi жобасының II кезеңiн iске асыру үшiн қаржыландырудың ықтимал көздерi қарастырылуда. Жобаның II кезеңiн iске асыру мүмкiндiгi Кореяның LG Chem компаниясымен тепе-тең (50/50) негiзiнде бiрлескен кәсiпорын кұру қарастырылуда; Sinopec (КХР), Marubeni (Жапония), Hanwha (Оңтүстiк Корея) және Mubadala (БАӘ) – баламалы стратегиялық инвесторлармен бip уақытта келiссөздер жүргiзiлуде.
Атырау МӨЗ-де жылына 133 мың тонна бензол және 496 мың тонна көлемiнде параксилол шығаратын хош иicтi көмiрсутектердi өндiру кешенiнiң құрылысы басталды. Жобаның құны – 166,5 млрд. теңге.
2009 жылғы қазанда АМӨЗ және «Sinopec Engineering» Қытай компаниясы арасында «сақадай сай» жағдайында кешен салуға арналған ЕРС-келiсiмшартына қол қойылды. «GUPC» Қытай компаниясымен параксилолды сатып алу ниетi туралы келiсiмге қол қойылды. Жобаны қаржыландыру «Қазақстан Даму Банкi» АҚ мен ЭксимБанкi (КХР) арасында жасалған Бас кредиттiк келiсiм шеңберiнде жүзеге асырылатын болады. 2010 жылғы 30 шiлдеде ҚДБ және АМӨЗ арасында Жобаны қаржыландыруға арналған Бас кредиттiк келiсiмге қол қойылды, 2010 жылғы 4 қыркүйекте «бipiншi кiрпiшiн» қалау рәсiмi өткiзiлдi. АМӨЗ-де кешеннiң құрылысын салу бойынша жұмыстардың аяқталуы 2013 жылдың аяғына дейiн жоспарлануда.
2010 жылы Қазақстанның климаттық жағдайына сәйкес келетiн жылына көлемi 500 мың тонна жол битумын өндiретiн, Қаражанбас ауыр мұнайын терең өңдеудi қамтамасыз ететiн Ақтау пластикалық массалар зауытында жол битумын өндiрудi iске асыру басталды. Жобаның жалпы бюджетi – 43,5 млрд. теңге.
Жобаны iске асыру үшiн 2009 жылы «CITIC Group» Қытай корпорациясы мен «ҚазМұнайГаз» ҰК» АҚ еншiлес компаниясы – «Kazakstan Petrochemical Industries» АҚ Қазақстан компаниясы арасында тепе-теңдiк негiзiнде «CASPI BITUM» бipлескен кәсiпорны» ЖШС құрылды. «CASPI BITUM» БК» ЖШС 2010 жылғы қыркүйекте «Bank of China Grand Cayman Branch» бipre қарыз қаражаттарын рәсiмдеудi аяқтады, битум зауыты объектiлерiн салу мақсатында «ҚазҚұрылысСервис» МГҚК» АҚ және «CITIC Construction» ЖШС консорциумын құрды. Шикiзатпен қамтамасыз ету, негiзгi және қосалқы жабдықтарға тапсырыстарды орналастыру мәселесi шешiлген, құрылыс кезеңi басталды.
Iске асырылып жатқан жоғарыда аталған жобалардың барлығы және жоспарланған өндiрiстер жақын перспективада бip-бiрiмен байланысты экономика салаларының мультипликативтiк өсуiн қамтамасыз етедi. Экспорттан басқа, Қазақстан нарығы әртүрлi сападағы мұнай-химия шикiзатымен камтамасыз етiледi, бұл пластмассадан, құрылыс материалдарын, жеңiлдетiлген материалдардан қосалқы өндiрiстiк құралдарды, медицинаға және тұрмысқа арналған тауарларды, әртүрлi өнiмдердi шығару бойынша және кiшi орта бизнес өндiрiстерiмен кәсiпорындарын құру үшiн отандық бизнестiң мүдделiлiгiн жандандырады.
Негiзгi проблемаларды талдау
Жаңа мұнай-химия өндiрiстерiн құру бойынша инвестициялық жобаларды iске асыру үлкен капитал сыйымдылығымен сипатталады және инвестициялардың елеулi көлемдерiн бiр сәтте тарту, соның iшiнде стратегиялық әрiптестi iздестiрумен талап етiледi.
Шикiзатты тартудың экспорттық жеткiзiлiмi болған жағдайда ұзақ мерзiмге арналған шикiзаттың қажеттi мөлшерiн олардың мұнай-химия өнiмдерiн өңдеу және өндiрiсi үшiн қамтамасыз ету.
Қазiргi уақытта өндiрiлетiн көмiрсутек шикiзатының негiзгi көлемi экспортқа жiберiледi және отын нұсқасы бойынша пайдаланылады, көмiрсутек шикiзатын бастапқы өңдеу мұнай-химия шикiзатын одан әрi шығармай, мұнай мен газды сепарациялауға негiзделген.
30 жыл бұрын құрылған мұнай-химия кәсiпорындары, негiзгi өндiрiстiк қорлар тауарлық өнiмдi шектелген көлемдерде (полистирол, полипропилен) немесе сырттан әкелiнген шикiзатпен (Ресей Федерациясы – синтетикалық каучуктар, қоспалардың негiзгi компоненттерi және т.б.) шығарып отырды.
Сонымен бiрге, мұнай-химия өндiрiстерiн құру үшiн жеткiлiктi шикiзат ресурстары бар: Қазақстан Республикасының түрлi өңiрлерiндегi кен орындарын игерген кезде газдың жалпы көлемiнiң 13-тен 16 %-ға дейiн және одан жоғары этан құрамының фракциялары болатын табиғи және iлеспе газдар, бұлар негiзгi мұнай-химия өнiмi - этилендi өндiру үшiн негiзгi экономикалық және технологиялық басымдық болып табылады. Жол маркалы битумдарды өндiру үшiн мұнай Батыс Қазақстанның кен орындарынан өндiрiледi.
Түпкiлiктi бағасында тасымалдау құрамының елеулi үлесiн ескере отырып, қазақстандық мұнай-химия өнiмiнiң бәсекеге қабiлеттiлiгiн қамтамасыз ету:
қазақстандық мұнай-химия өнiмiнiң халықаралық нарықта өз орнына ие болуы үшiн Қазақстанның негiзгi өткiзу нарықтарының қашықтығын және тасымалдау құрамы есебiнен түпкiлiктi бағаның қымбаттайтынын ескерген өте маңызды;
мұнай-химия өнiмiн нарыққа тасымалдау уақытында логистикаға арналған қосымша шығындар көмiрсутек шикiзатын тереңдетiп өңдеу бойынша жаңа өндiрiстердi құруға неғұрлым жоғары шығындарға әкелуi мүмкiн;
Қазақстаннан Еуропаға және Қытайға негiзгi мақсатты нарықтарға мұнай-химия өнiмiн тасымалдауға арналған шығындар басқа iрi экспорттаушыларға қарағанда айтарлықтай жоғары болады.
Мұнай-химия өндiрiсiндегi жұмыс үшiн дайын кәсiби кадрлардың және техникалық персоналдың, орта және жоғары буындағы инженер мамандардың болмауы:
техника мен технологиялардың қазiргi заманғы даму деңгейiн көрсететiн бiлiктiлiк талаптарының, сондай-ақ қызметкерлер жауапкершiлiгiнiң нақты белгiлi бiр түрлерiнiң болмауы осы проблеманың болуының маңызды себебi болып табылады;
Бiлiктiлiк талаптарды жетiлдiру жөнiндегi мақсаттарға қол жеткiзу үшiн әр түрлi бiлiктiлiк деңгейлерi бойынша қызметкерлердiң бiлiктiлiгiне және құзыреттiлiгiне қойылатын талаптарды толық бiлдiретiн кәсiби стандарттар әзiрлеуге қажет.
Негiзгi сыртқы және iшкi факторларды бағалау
Iшкi тәуекелдер – қызметiн «Ұлттық индустриялық мұнай-химия технопаркi» арнайы экономикалық аймағында жүзеге асыратын ұйымдарға жеңiлдiктi салық салу алынып тасталынуы мүмкiн.
Тәуекелдердi басқару жөнiнде шаралар қабылданбаған жағдайда ықтимал салдар – жобалар экономикасы мен олардың табыстылығының нашарлауы, түпкiлiктi мұнай-химия өнiмiнiң өзiндiк құны бәсекеге қабiлеттi бола алмайды, бұл өнiм өткiзудi қамтамасыз етудi, сондай-ақ сыртқы (қарыз) қаржыландыруды уақтылы тартуды қиындатады.
Тәуекелдердi басқару жөнiндегi iс-шаралар – капиталды қажет ететiн инвестициялық мұнай-химия жобаларын iске асыру, бюджеттiк кредит қаражатын уақтылы бөлу және игеру, сыртқы қаржыландыруды тарту және игеру үшiн АЭА шартын сақтау.

3. Стратегиялық бағыттары, мақсаты, мiндеттерi, мақсатты индикаторлары, iс-шаралар және нәтижелер көрсеткiштерi
Стратегиялық бағыттары, мақсаты, мiндеттерi, мақсатты индикаторлары, iс-шаралар және нәтижелер көрсеткiштерi
1-стратегиялық бағыт. Мұнай-газ саласының серпiндi дамуы
1.1-мақсат. Мұнай ресурстарын тиiмдi игеру және пайдалану

Ескертпе: * Iс-шараларды iске асыру мерзiмiн тиiстi баған бойынша «х» белгiсiмен көрсету керек
1.2-мақсат. Газ ресурстарын тиiмдi игеру және пайдалану
Осы мақсатқа қол жеткiзуге бағытталған бюджеттiк бағдарламаның коды 024

*Ескертпе: жобаға Қытай тарапының қатысуына байланысты ТЭН-дi түзету аяқталды, ол мемлекеттiк сараптамаға жiберiлдi.
Жобаның түзетiлген ТЭН-де газ құбырының бекiтiлгеннен кейiн негiзге алынуы мүмкiн кейбiр параметрлерi өзгерiске ұшырады.

* Ескертпе: жыл сайынғы газ көлемi түзетiлуi мүмкiн, себебi Қытай тарапымен бiрлескен жобалық құжаттамаларды негiздеу аяқталған жоқ.

* Ескертпе: жобаға Қытай тарапының қатысуына байланысты ТЭН-дi түзету аяқталды, ол мемлекеттiк сараптамаға жiберiлдi.
Жобаның түзетiлген ТЭН-де газ құбырының бекiтiлгеннен кейiн негiзге алынуы мүмкiн кейбiр параметрлерi өзгерiске ұшырады

* Ескерпе: жыл сайынғы газ көлемi түзетiлуi мүмкiн, себебi газ құбыры бойынша нақты мiндеттемелерi жоқ шектес мемлекеттердiң ресурстары тасымалданатын болады

1.3-мақсат. Жер қойнауын пайдалану саласындағы мемлекеттiк басқарудың сапалық деңгейiн көтеру Осы мақсатқа қол жеткiзуге бағытталған бюджеттiк бағдарламаның коды 001, 018, 112

2-стратегиялық бағыт. Мұнай-химия өнiмi өндiрiсiн қамтамасыз ету 2.1-мақсат. Мұнай-химия өндiрiстерiн дамыту Осы мақсатқа қол жеткiзуге бағытталған бюджеттiк бағдарламаның коды 022, 064

Мұнай және газ министрлiгiнiң стратегиялық бағыттары мен мақсаттарының мемлекеттiң стратегиялық мақсаттарына сәйкестiгi

4. Функционалдық мүмкiндiктердi дамыту

5. Ведомствоаралық өзара iс-қимыл

6. Тәуекелдердi басқару

7. Бюджеттiк бағдарламалар
Бюджеттiк бағдарламалар

Бюджеттiк шығыстардың жиынтығы

Ескертпе: аббревиатуралардың толық жазылуы:
МГМ – Қазақстан Республикасы Мұнай және газ министрлiгi
ИЖТМ – Қазақстан Республикасы Индустрия және жаңа технологиялар министрлiгi
БАМ – Қазақстан Республикасы Байланыс және ақпарат министрлiгi
Қоршағанортаминi – Қазақстан Республикасы Қоршаған ортаны қорғау министрлiгi
ЭДСМ – Қазақстан Республикасы Экономикалық даму және сауда министрлiгi
Қаржыминi – Қазақстан Республикасы Қаржы министрлiгi
ТЖМ – Қазақстан Республикасы Төтенше жағдайлар министрлiгi
ККМ – Қазақстан Республикасы Көлiк және коммуникация министрлiгi
ТМРА – Қазақстан Республикасы Табиғи монополияларды реттеу агенттiгi
«Самұрық-Қазына» – «Самұрық-Қазына» ұлттық әл-ауқат қоры»
ҰӘҚ» АҚ акционерлiк қоғамы
«МГӨ БДБ» АҚ – «Мұнай және газ өнеркәсiбiнiң бас диспетчерлiк басқармасы» акционерлiк қоғамы