6-БҐЛIМ. ТҐТЕНШЕ ЭКОЛОГИЯЛЫЌ ЖАЄДАЙ ЖЈНЕ ЭКОЛОГИЯЛЫЌ ЗIЛЗАЛА
АЙМАЌТАРЫ

23-тарау. ЖЕКЕЛЕГЕН АУМАЌТАРДЫ ТҐТЕНШЕ ЭКОЛОГИЯЛЫЌ ЖАЄДАЙ
НЕМЕСЕ ЭКОЛОГИЯЛЫЌ ЗIЛЗАЛА АЙМАЌТАРЫ ДЕП ЖАРИЯЛАУ ЎЄЫМЫ ЖЈНЕ
ТЈРТIБI

173-бап. Тґтенше экологиялыќ жаєдай жјне экологиялыќ
зiлзала

1. Тґтенше экологиялыќ жаєдай - шаруашылыќ жјне ґзге де ќызмет немесе жаратылыстыѕ табиєи процестерi нјтижесiнде ќоршаєан ортада халыќтыѕ денсаулыєына, табиєи экологиялыќ жїйелердiѕ, ґсiмдiктер мен жануарлардыѕ генетикалыќ ќорларыныѕ жай-кїйiне ќауiп тґндiретiн тўраќты терiс ґзгерiстер болатын аумаќ учаскесiнде туындаєан экологиялыќ ахуал.
2. Экологиялыќ зiлзала - шаруашылыќ жјне ґзге де ќызмет немесе жаратылыстыѕ табиєи процестерi нјтижесiнде халыќтыѕ денсаулыєыныѕ едјуiр нашарлауына, табиєи экологиялыќ жїйелердiѕ бўзылуына, жануарлар мен ґсiмдiктер дїниесi жай-кїйiнiѕ нашарлауына јкеп соќтырєан ќоршаєан ортаныѕ орны толмас, тереѕ ґзгерiстерi болєан аумаќ учаскесiнде туындаєан экологиялыќ ахуал.
3. Халыќтыѕ денсаулыєына тґнетiн ќауiп деп ќоршаєан ортаныѕ ластануына байланысты денсаулыќтыѕ ќайталама бўзылу жиiлiгiнiѕ артуы тїсiнiледi.
4. Халыќ денсаулыєыныѕ едјуiр нашарлауы деп ќоршаєан ортаныѕ ластануынан туындаєан денсаулыќтыѕ ґмiрмен сыйыспайтын орны толмас бўзылуыныѕ, ґлiм себептерi ќўрылымы ґзгерулерiнiѕ жјне ерекше ґзiндiк аурулардыѕ пайда болуыныѕ артуы, сондай-аќ ќоршаєан ортаныѕ ластануына байланысты денсаулыќтыѕ ќайталама бўзылу жиiлiгiнiѕ едјуiр артуы тїсiнiледi.
5. Аумаќтарды тґтенше экологиялыќ жаєдай жјне экологиялыќ зiлзала аймаќтарына жатќызу экологиялыќ ахуалды нашарлататын кґздер мен факторларды аныќтау жјне экологиялыќ ќолайсыздыќ деѕгейiн тўраќтандыру мен азайту, ќоршаєан ортаєа шаруашылыќ жјне ґзге де ќызметтiѕ јсер ету деѕгейiн тґмендету, табиєи ресурстарды ќалпына келтiру жјне халыќтыѕ денсаулыєына јсер ету салдарларын мейлiнше азайту жґнiнде негiзделген шўєыл шаралар јзiрлеу маќсатында жїзеге асырылады.

174-бап. Жекелеген аумаќтарды тґтенше экологиялыќ
жаєдай немесе экологиялыќ зiлзала аймаєы деп
жариялаудыѕ тјртiбi

1. Тґтенше экологиялыќ жаєдай немесе экологиялыќ зiлзала болу ыќтималдыєы болжанатын аумаќты зерттеу маќсатында комиссия ќўрылады.
2. Жергiлiктi атќарушы органдар жјне ґзге де мемлекеттiк органдар ґз ќўзыретi шегiнде:
1) экологиялыќ ахуалыныѕ ќолайсыздыєы болжанатын аумаќта тўратын тўрєындардыѕ;
2) Ќазаќстан Республикасы Парламентiнiѕ жјне жергiлiктi ґкiлдi органдар депутаттарыныѕ;
3) ќоєамдыќ бiрлестiктердiѕ ґтiнiштерi негiзiнде комиссия ќўруєа бастамашы болуєа ќўќылы.
3. Комиссияныѕ ќўрамына жергiлiктi ґкiлдi органдардыѕ депутаттары, ќоршаєан ортаны ќорєау, бiлiм беру, єылым жјне єылыми-техникалыќ ќызмет, денсаулыќ саќтау, индустрия жјне сауда, энергетика жјне минералдыќ ресурстар, ауыл шаруашылыєы, еѕбек жјне халыќты јлеуметтiк ќорєау, табиєи жјне техногендiк сипаттаєы тґтенше жаєдайлар салаларындаєы ујкiлеттi органдардыѕ, тиiстi јкiмшiлiк-аумаќтыќ бiрлiктiѕ жергiлiктi атќарушы органдарыныѕ ґкiлдерi жјне басќа да мїдделi жеке жјне заѕды тўлєалар кiредi.
4. Комиссия:
1) аумаќтыѕ экологиялыќ жай-кїйiн;
2) ќолайсыз экологиялыќ ахуалдыѕ туындау себептерiн;
3) ќандай да бiр тозу деѕгейiне ўшыраєан аумаќтардыѕ шекараларын;
4) болжанатын ќолайсыз экологиялыќ жаєдайдыѕ залалын, нашарлау мїмкіндігін;
5) болжанатын ќолайсыз экологиялыќ жаєдайды жою жґнiндегi ќажеттi шараларды;
6) болжанатын ќолайсыз экологиялыќ ахуалдыѕ туындауына себепшi болєан факторларды жою маќсатында оны жоюєа ќажеттi ќўралдарды;
7) болжанатын ќолайсыз экологиялыќ ахуалдыѕ туындауына себепшi болєан шаруашылыќ жјне ґзге де ќызмет тїрлерiн айќындау маќсатында материалдарды жинау мен талдауды жїзеге асырады.
5. Ќолда бар материалдар жеткiлiксiз болєан жаєдайда, комиссия тиiстi мемлекеттiк органєа ќосымша зерттеулер жїргiзу ќажеттiгi туралы ўсыныс енгiзедi.
6. Аумаќты зерттеу материалдары мемлекеттiк экологиялыќ сараптама жїргізу їшiн денсаулыќ саќтау, єылым жјне єылыми-техникалыќ ќызмет жјне бiлiм беру салаларындаєы ујкiлеттi мемлекеттiк органдардыѕ ќорытындысымен бiрге ќоршаєан ортаны ќорєау саласындаєы ујкiлеттi органєа берiледi.
7. Мемлекеттiк экологиялыќ сараптаманыѕ ќорытындысында аумаќты тґтенше экологиялыќ жаєдай немесе экологиялыќ зiлзала аймаєы деп тану немесе танымау туралы тўжырым болуєа тиiс.
8. Ќоршаєан ортаны ќорєау саласындаєы ујкiлеттi органныѕ мемлекеттiк экологиялыќ сараптамасыныѕ оѕ ќорытындылары, сондай-аќ денсаулыќ саќтау, єылым жјне єылыми-техникалыќ ќызмет салаларындаєы ујкiлеттi мемлекеттiк органдардыѕ ќорытындылары негiзiнде аумаќ:
1) Ќазаќстан Республикасы Їкiметiнiѕ ќаулысымен - тґтенше экологиялыќ жаєдай аймаєы;
2) Ќазаќстан Республикасыныѕ заѕымен - экологиялыќ зiлзала аймаєы деп жарияланады.
9. Осы баптыѕ 8-тармаєында тiзбеленген нормативтiк ќўќыќтыќ актiлерде:
1) экологиялыќ жаєдай немесе экологиялыќ зiлзала аймаќтарыныѕ шекаралары;
2) экологиялыќ жаєдай жјне экологиялыќ зiлзала аймаєы деп жариялау мерзiмдерi;
3) экологиялыќ жаєдай немесе экологиялыќ зiлзала аймаќтарыныѕ ќўќыќтыќ режимi;
4) тиiстi аумаќтаєы ќолайсыз экологиялыќ жаєдайды тўраќтандыру жјне деѕгейiн азайту жґнiндегi шаралар не оларды јзiрлеу ќажеттiгiне сiлтеме;
5) азаматтарды тґтенше экологиялыќ жаєдай немесе экологиялыќ зiлзала салдарынан зардап шеккендер санатына жатќызу тјртiбi жјне оларды јлеуметтiк ќорєау шаралары кґрсетiледi.
10. Табиєи ресурстарды молайту, ќоршаєан ортаны сауыќтыру, халыќќа медициналыќ кґмек кґрсету жґнiндегi iс-шаралар Ќазаќстан Республикасыныѕ Їкiметi бекiткен мемлекеттiк нысаналы баєдарламаларєа сјйкес сараланєан тїрде јзiрленедi жјне жїзеге асырылады.

175-бап. Аумаќтардыѕ экологиялыќ ахуалын баєалау

1. Аумаќтардыѕ экологиялыќ ахуалын баєалау критерийлердiѕ ќосымша немесе кґмекшi тїрлерiн пайдалана отырып, критерийлердіѕ басты тїрлерiнiѕ негiзiнде жїргiзiледi.
2. Аумаќтардаєы экологиялыќ ахуалды баєалау критерийлерi - халыќтыѕ денсаулыєы мен ќоршаєан ортаныѕ жай-кїйiнiѕ нашарлауын сипаттайтын кґрсеткiштер жиынтыєы.
3. Тґтенше экологиялыќ жаєдай аймаєын немесе экологиялыќ зiлзала аймаєын айќындау экологиялыќ ќолайсыз жаєдайдыѕ неєўрлым жоєары деѕгейiн кґрсететiн бiр немесе бiрнеше негiзгi жјне ќосымша кґрсеткiштер бойынша жїзеге асырылады.
4. Аумаќтардыѕ экологиялыќ ахуалын баєалау критерийлерiн Ќазаќстан Республикасыныѕ Yкiмeтi белгiлейдi.

24-тарау. ТҐТЕНШЕ ЭКОЛОГИЯЛЫЌ ЖАЄДАЙ ЖЈНЕ ЭКОЛОГИЯЛЫЌ
ЗIЛЗАЛА АЙМАЌТАРЫНДАЄЫ ЌЎЌЫЌТЫЌ РЕТТЕУДІЅ ЕРЕКШЕЛIКТЕРI

176-бап. Тґтенше экологиялыќ жаєдай жјне экологиялыќ
зiлзала аймаќтарындаєы ќўќыќтыќ режим

1. Белгiлi бiр аумаќта тґтенше экологиялыќ жаєдай мен экологиялыќ зiлзаланыѕ ќўќыќтыќ режимi белгiленген жаєдайда мынадай шаралар:
1) ќолайсыз экологиялыќ жаєдайдыѕ туындауына себепшi болєан объектiлер ќызметiн тоќтату не шектеу;
2) табиєи ресурстарды ќалпына келтiру (молайту), ќоршаєан ортаны сауыќтыру жґнiнде жедел шаралар;
3) халыќќа тўраќты немесе уаќытша тўруы їшiн мiндеттi тїрде їй-жайлар бере отырып, оларды тўруєа ќауiптi жерлерден кґшiру;
4) карантин белгiлеу жјне басќа да санитарлыќ-эпидемияєа ќарсы iс-шараларды жїзеге асыру;
5) ауырєан, ґлiм-жiтiмге ўшырау ќаупi туындаєан жаєдайда жануарларєа кґмек беру жґнiндегi ќажеттi жўмыстарды жїргiзу;
6) келудiѕ жјне кетудiѕ ерекше режимiн белгiлеу, кґлiк ќўралдарыныѕ ќозєалысын шектеу;
7) жаѕа ќўрылыс салуєа жјне жўмыс iстеп тўрєан, ќызметi тґтенше экологиялыќ жаєдайларды жоюмен немесе халыќтыѕ тўрмыс-тiршiлiгiн ќамтамасыз етумен байланысты емес кјсiпорындар мен басќа да oбъектiлердi кеѕейтуге уаќытша тыйым салу;
8) ќолайсыз экологиялыќ жаєдайдыѕ салдарынан зардап шеккен адамдар їшiн тамаќ ґнiмдерiн бґлудiѕ ерекше тјртiбiн енгiзу;
9) жоєары экологиялыќ ќауiп тґндiретiн объектiлердi салуєа жјне олардыѕ жўмыс iстеуiне тыйым салу;
10) жиынтыќ ќасиеттерi жјне (немесе) жай-кїйiнiѕ ерекшелiктерi осы аймаќтаєы экологиялыќ жаєдайды ушыќтыруы мїмкiн ерекше ќауiптi (химиялыќ, радиоактивтi, уытты, жарылєыш, жанатын, биологиялыќ) заттарды, ґсiмдiктердi ќорєау ќўралдарын шаруашылыќ жјне ґзге де ќызметтерге ќолдануєа уаќытша тыйым салуды белгiлеу;
11) сауыќтыру, курорттыќ маќсаттаєы объектiлердiѕ жўмыс iстеуiне тыйым салу;
12) адамдарєа, ґсiмдiктерге, жануарлар дїниесiне жјне басќа табиєи объектiлерге жоєары экологиялыќ ќаупi бар кез келген басќа да ќызметтi жїзеге асыруєа тыйым салу немесе оларєа шектеу енгiзiлуi мїмкiн.
2. Ќазаќстан Республикасыныѕ мемлекеттiк органдары тґтенше экологиялыќ жаєдай жјне экологиялыќ зiлзала аймаќтарындаєы ќўќыќтыќ режимдi жјне Ќазаќстан Республикасыныѕ экологиялыќ заѕнамасында кґзделген iс-шаралардыѕ орындалуын ќамтамасыз етедi.

177-бап. Тґтенше экологиялыќ жаєдай немесе экологиялыќ
зiлзала салдарынан зардап шеккен адамдарєа
келтiрiлген зиянды ґтеу

Тґтенше экологиялыќ жаєдайдыѕ немесе экологиялыќ зiлзаланыѕ салдарынан зардап шеккен адамдардыѕ Ќазаќстан Республикасыныѕ заѕнамалыќ актiлерiне сјйкес ґздерiне келтiрiлген зиянды ґтетуге, сондай-аќ јлеуметтiк ќорєалуєа ќўќыєы бар.

178-бап. Тґтенше экологиялыќ жаєдай жјне экологиялыќ
зiлзала аймаќтарындаєы экологиялыќ жаєдайдыѕ
мониторингi

1. Тґтенше экологиялыќ жаєдай жјне экологиялыќ зiлзала аймаќтары аумаєында, сондай-аќ оларєа iргелес жатќан аумаќтарда мемлекеттiк нысаналы баєдарламалар шеѕберiнде ќоршаєан ортаныѕ жјне халыќтыѕ денсаулыєыныѕ жай-кїйiне арнайы баќылау мен зерттеулер жїргiзiледi.
2. Баќылау жјне зерттеу объектiлерi:
1) тґтенше экологиялыќ жаєдайдыѕ немесе экологиялыќ зiлзаланыѕ туындауына јкеп соќтырєан факторлар;
2) тґтенше экологиялыќ жаєдай жјне экологиялыќ зiлзала аймаєы аумаєындаєы ќоршаєан ортаныѕ жјне халыќтыѕ денсаулыєына јсер ететiн келеѕсiз ґзгерiстер болып табылады.

179-бап. Тґтенше экологиялыќ жаєдай жјне экологиялыќ
зiлзала аймаќтарында ќўќыќтыќ режимнiѕ
ќолданысын тоќтату

Мемлекеттiк экологиялыќ сараптаманыѕ оѕ ќорытындысы жјне экологиялыќ жаєдайдыѕ ќалыпќа тїсуiн кујландыратын зерттеу материалдарыныѕ негiзiнде тґтенше экологиялыќ жаєдай аймаќтарында ќўќыќтыќ режимнiѕ ќолданысы Ќазаќстан Республикасы Їкiметiнiѕ ќаулысымен, ал экологиялыќ зiлзала аймаќтарында ќўќыќтыќ режимнiѕ ќолданысы - Ќазаќстан Республикасы заѕымен тоќтатылуы мїмкiн.

180-бап. Тґтенше экологиялыќ жаєдай жјне экологиялыќ
зiлзала аймаќтарында ќўќыќтыќ режимдi
бўзушылыќ їшiн жауаптылыќ

Тґтенше экологиялыќ жаєдай жјне экологиялыќ зiлзала аймаќтарында ќўќыќтыќ режимнiѕ бўзылуына кiнјлi жеке жјне заѕды тўлєалар Ќазаќстан Республикасыныѕ заѕдарына сјйкес жауаптылыќта болады.

7-БҐЛIМ. ЌОРШАЄАН ОРТАНЫ ЌОРЄАУ САЛАСЫНДАЄЫ ЭКОЛОГИЯЛЫЌ
БIЛIМ БЕРУ МЕН АЄАРТУ, ЄЫЛЫМИ ЗЕРТТЕУЛЕР ЖЈНЕ ХАЛЫЌАРАЛЫЌ
ЫНТЫМАЌТАСТЫЌ

25-тарау. ЭКОЛОГИЯЛЫЌ БІЛІМ БЕРУ МЕН АЄАРТУ, МАМАНДАРДЫЅ
БIЛIКТIЛIГIН АРТТЫРУ

181-бап. Экологиялыќ бiлiм беру мен аєартудыѕ,
мамандардыѕ бiлiктiлiгiн арттырудыѕ маќсаты
жјне негiзгi мiндеттерi

1. Экологиялыќ бiлiм беру мен аєартудыѕ маќсаты орныќты даму принциптерiне негiзделген азаматтардыѕ белсендi ґмiрлiк ўстанымын жјне ќоєамдаєы экологиялыќ мјдениеттi ќалыптастыру болып табылады.
2. Ќазаќстан Республикасындаєы экологиялыќ бiлiм беру, экологиялыќ аєарту жјне ќоршаєан ортаны ќорєау саласындаєы мамандардыѕ бiлiктiлiгiн арттыру орныќты дамуєа арналєан бiлiм жїйесiнiѕ бiр бґлiгi ретiнде дамиды.
3. Экологиялыќ бiлiм беру мен аєарту, мамандардыѕ бiлiктiлiгiн арттыру саласындаєы негiзгi мiндеттер:
1) экологиялыќ бiлiм берудiѕ мазмўнын ґзектi ету, бiлiм беру ўйымдарын ќазiргi заманєы оќу-јдiстемелiк материалдармен ќамтамасыз ету, оќытушы кадрлардыѕ бiлiктiлiгiн арттыру арќылы экологиялыќ бiлiм берудiѕ сапасын жаќсартуды;
2) ќоєам мен отбасында экологиялыќ аєарту жґнiндегi ўйымдастыру негiздерiн, баєдарламалар мен iс-шараларды дамытуды;
3) ќоршаєан ортаны ќорєау саласындаєы мiндеттердi iске асыру їшiн кјсiби кадрлар даярлауды ќамтиды.

182-бап. Экологиялыќ бiлiм беру мен аєарту, мамандардыѕ
бiлiктiлiгiн арттыру жґнiндегi ќызметтіѕ
ўйымдастырушылыќ негiздерi

1. Экологиялыќ бiлiм беру жјне аєарту, мамандардыѕ бiлiктiлiгiн арттыру саласындаєы ќызметтi мемлекеттiк органдар, бiлiм беру, мјдениет жјне єылым ўйымдары, табиєат ќорєау мекемелерi, табиєат пайдаланушылар, ќоєамдыќ бiрлестiктер, жекелеген жетекшi педагогтар мен єалымдар ўйымдастырады жјне жїзеге асырады.
2. Ќоєам мен отбасында экологиялыќ аєартуды ўйымдастыруды оќу-јдiстемелiк жјне єылыми-јдiстемелiк ќамтамасыз етуде сектораралыќ ынтымаќтасу мен ведомствоаралыќ ґзара iс-ќимыл жасау, бiлiктiлiктi арттыру мен ќайта даярлау маќсатында бiлiм беру, єылым ўйымдары мен ќоєамдыќ бiрлестiктер жанынан ґѕiрлiк кеѕестер (орталыќтар) ќўрылады. Ґѕiрлiк кеѕестердiѕ (орталыќтардыѕ) ќўрамына осы баптыѕ 1-тармаєында аталєан ўйымдар мен тўлєалардыѕ ґкiлдерi кіруі мїмкiн.

183-бап. Бiлiм беру ўйымдарындаєы экологиялыќ бiлiм беру

1. Їздiксiз жјне кешендi экологиялыќ бiлiм беру жїйесi бiлiм берудiѕ барлыќ деѕгейлерiн ќамтиды.
2. Бiлiм беру ўйымдарындаєы экологиялыќ бiлiм беру мамандандырылєан жјне пјнаралыќ бiлiм беру баєдарламаларын iске асыру, сондай-аќ экологиялыќ аспектiлердi ќазiргi оќу пјндерiне кiрiктiру арќылы жїзеге асырылады.
3. Табиєат ќорєау мен табиєат байлыќтарына ўќыптылыќпен ќарауєа белсендi азаматтыќ ўстанымды тјрбиелеу бiлiм беру ўйымдарындаєы тјрбиенiѕ басым мiндеттерiнiѕ бiрi ретiнде танылады.
4. Мемлекеттiк жалпыєа бiрдей мiндеттi бiлiм беру стандарттары мен ќоршаєан ортаны ќорєау жјне табиєат пайдалану саласындаєы мамандыќтар бойынша кјсiби бiлiм берудiѕ їлгiлiк оќу баєдарламаларын білім беру саласындаєы ујкілетті орган ќоршаєан ортаны ќорєау саласындаєы ујкiлеттi органмен келiсе отырып бекiтедi.
Ескерту. 183-бапќа ґзгерту енгізілді - Ќазаќстан Республикасыныѕ 2007.07.27. N 320 (ќолданысќа енгізілу тјртібін 2-баптанќараѕыз) Заѕымен.

184-бап Экологиялыќ бiлiм беру мен аєартуды мемлекеттiк
ќолдау

1. Мемлекет мынадай басым баєыттар бойынша:
1) Ќазаќстан Республикасыныѕ орныќты дамуєа кґшуi їшiн бiлiм беру саласында ўзаќ мерзiмдi iс-ќимыл жоспарын айќындау;
2) экологиялыќ бiлiм беру мен аєартудыѕ оќу-јдiстемелiк жјне єылыми-јдiстемелiк негiздерiн жетiлдiру;
3) ќоршаєан ортаны ќорєау саласында бiлiктi мамандар даярлау;
4) экологиялыќ бiлiм беру мен аєарту жґнiндегi оќу жјне јдiстемелiк материалдардыѕ ќолжетiмдiлiгiн ќамтамасыз ету;
5) ќоєам мен отбасында экологиялыќ аєарту жґнiндегi баєдарламаларды жјне iс-шараларды жїзеге асыратын ўйымдарды дамытуєа жјрдемдесу жґнiнде экологиялыќ бiлiм беру мен аєартуды ќолдауды жїзеге асырады.
2. Мемлекеттiк ќолдау шаралары:
1) бiлiм беру ўйымдарындаєы экологиялыќ бiлiм берудi (экологиялыќ бiлiм беру мен аєарту, мамандардыѕ бiлiктiлiгiн арттыру жґнiндегi оќу-јдiстемелiк жўмыстар мен iс-шараларды) јртїрлi мемлекеттiк, салалыќ жјне ґѕiрлiк баєдарламалар шеѕберiнде ќаржыландыруды;
2) мемлекеттiк органдардыѕ мамандар даярлауєа мемлекеттiк бiлiм беру тапсырысын ќалыптастыруєа белсене ќатысуын;
3) орныќты даму їшiн бiлiм беру саласындаєы єылыми зерттеулерге мемлекеттiк тапсырыс берудi;
4) экологиялыќ бiлiм беру мен аєарту саласындаєы ќызметтi жїзеге асыратын ќоєамдыќ бiрлестiктерге мемлекеттiк јлеуметтiк тапсырыс берудi;
5) ќоршаєан ортаны ќорєау саласындаєы баєдарламалар шеѕберiнде экологиялыќ бiлiм беру мен аєарту, кадрлардыѕ бiлiктiлiгiн арттыру мен ќайта даярлау жґнiндегi ќажеттi iс-шараларды ќамтамасыз етудi ќамтиды.

26-тарау. ЭКОЛОГИЯЛЫЌ ЄЫЛЫМИ ЗЕРТТЕУЛЕР

185-бап. Экологиялыќ єылыми зерттеулердiѕ маќсаттары
мен мiндеттерi

1. Экологиялыќ єылыми зерттеулер ќоршаєан ортаны ќорєауды єылыми тўрєыдан ќамтамасыз ету, табиєи экологиялыќ жїйелердi жаќсарту, ќалпына келтiру, орныќты жўмыс iстеуiн ќамтамасыз ету жґнiндегi єылыми негiзделген iс-шараларды јзiрлеу, табиєи ресурстарды ўтымды пайдалану мен молайту, Ќазаќстан Республикасыныѕ экологиялыќ ќауiпсiздiгi мен јлеуметтiк, экономикалыќ жјне экологиялыќ теѕгерiмдi дамуын ќамтамасыз ету маќсатында жїргiзiледi.
2. Экологиялыќ єылыми зерттеулердiѕ мiндеттерi:
1) ќоршаєан ортаныѕ жай-кїйiн єылыми тўрєыдан баєалау жјне болжау;
2) єылыми негiзделген экологиялыќ нормативтердi, стандарттар мен талаптарды јзiрлеу;
3) табиєи ресурстарды кешендi жјне ўтымды пайдалануды негiздеу;
4) ќоршаєан ортаны ќорєау жјне табиєат пайдалану саласында мемлекеттiк реттеу мен басќаруды ќамтамасыз ету їшiн єылыми ўсынымдар јзiрлеу;
5) экологиялыќ тўрєыдан тиiмдi ресурстарды саќтау технологияларын єылыми тўрєыдан негiздеу, јзiрлеу жјне енгiзу болып табылады.

186-бап. Экологиялыќ єылыми зерттеулердiѕ негiзгi
баєыттары

1. Ќоршаєан ортаны ќорєау саласын єылыми тўрєыдан ќамтамасыз ету мiндеттерiн шешу їшiн єылыми зерттеулердiѕ мынадай тїрлерi:
1) аумаќтардыѕ јлеуметтiк-экономикалыќ орныќты дамуыныѕ кешендi мемлекеттiк, ґѕiрлiк, жергiлiктi єылыми негiздемелерiн јзiрлеу;
2) экологиялыќ жїйелердiѕ антропогендiк јсерге тўраќтылыєын зерттеу жјне экологиялыќ тјуекелдердi айќындаудыѕ єылыми негiздерiн јзiрлеу;
3) ќоршаєан ортаєа антропогендiк жїктемелер деѕгейiн жјне экологиялыќ жїйелер мен ландшафттардыѕ бїлiну дјрежесiн баєалау;
4) ќоршаєан ортаны ќорєау саласында єылыми негiзделген нормативтiк ќўжаттар јзiрлеу;
5) экожїйелер мен ландшафттарєа антропогендiк јсер ету шегiнiѕ аймаќтыќ деѕгейлерiн айќындау;
6) ќоршаєан орта факторларыныѕ халыќ денсаулыєына јсер етуiн аныќтау;
7) республика аумаєын экологиялыќ шиеленiсу дјрежесi бойынша аудандарєа бґлу жјне саралау;
8) ќоршаєан орта сапасыныѕ нысаналы кґрсеткiштерiнiѕ баєдарламаларын јзiрлеуге байланысты зерттеулер;
9) ќоршаєан ортаєа эмиссияларды тазарту жґнiндегi јдiстердi жјне технологияларды јзiрлеуге байланысты зерттеулер;
10) шикiзатты кешендi пайдалану, ќалдыќтарды ґѕдеу мен кјдеге жарату жґнiндегi зерттеулер;
11) экологиялыќ тиiмдi жјне ресурсты саќтаудыѕ жаѕа технологияларын iздестiру, оларды єылыми-техникалыќ негiздеу жјне енгiзу жґнiндегi зерттеулер;
12) ќоршаєан ортаныѕ жай-кїйiн баєалауды јзiрлеу мен єылыми тўрєыдан сїйемелдеу жјне олардыѕ антропогендiк жјне табиєи факторлар јсерiнен ґзгеруiн болжау;
13) ќоршаєан ортаєа антропогендiк немесе табиєи факторлардыѕ јсер етуiнiѕ терiс салдарларын болєызбау немесе бјсеѕдету јдiстерiн єылыми негiздеу;
14) кґп жылєы байќаулар мен жедел баќылау негiзiнде экожїйелер мен объектiлер жай-кїйiнiѕ сандыќ жјне сапалыќ кґрсеткiштерiне экологиялыќ мониторингтiѕ нјтижелерiн жїйелi зерделеу жјне жинаќтау;
15) ќоршаєан орта жай-кїйiнiѕ мониторингiн єылыми тўрєыдан ќамтамасыз ету;
16) ќоршаєан ортаєа эмиссияларєа, табиєи ресурстарды пайдалануєа арналєан лимиттердi (квоталарды) јзiрлеу жјне єылыми негiздеу;
17) климаттыѕ ґзгеруiн кешендi зерттеу жјне оныѕ Ќазаќстан Республикасыныѕ экономикасы мен табиєи ресурстарына јсерiн баєалау;
18) озон ќабатыныѕ жай-кїйiн, оныѕ бїлiну жјне ќалпына келу процестерiн зерттеу, озон ќабатына адам ќызметiнiѕ јсер етуiн болдырмау жґнiндегi шараларды јзiрлеу;
19) табиєат пайдалануды экономикалыќ реттеу тетiктерiнiѕ проблемаларын зерттеу, табиєат ќорєау iс-шараларыныѕ экономикалыќ тиiмдiлiгi мен оєан жўмсалатын шыєындарды баєалау јдiстерiн јзiрлеу жјне осы iс-шараларды єылыми тўрєыдан сїйемелдеу;
20) елдiѕ јлеуметтiк-экономикалыќ дамуыныѕ экологиялыќ индикаторларын јзiрлеуге жјне єылыми негiздеуге ќатысу;
21) Ќазаќстан Республикасыныѕ ќоршаєан ортаны ќорєау жјне табиєат пайдалану саласындаєы халыќаралыќ шарттар бойынша мiндеттемелерiн орындауына байланысты єылыми зерттеулер жїргiзу;
22) ќоршаєан ортаны ќорєау жјне табиєат пайдалану саласындаєы халыќаралыќ єылыми ынтымаќтастыќ жїзеге асырылуы мїмкiн.
2. Iргелi жјне ќолданбалы єылыми экологиялыќ зерттеулер бюджет ќаражаты мен Ќазаќстан Республикасыныѕ заѕнамалыќ актiлерiнде тыйым салынбаєан басќа да ќаржыландыру кґздерi есебiнен жїзеге асырылады.

187-бап. Экологиялыќ єылыми зерттеулердi жїргiзуге
ќойылатын талаптар

1. Экологиялыќ єылыми зерттеулердi осы Кодекске жјне Ќазаќстан Республикасыныѕ єылым туралы заѕына сјйкес єылыми ўйымдар жїргiзедi.
2. Ќазаќстан Республикасыныѕ аумаєында ќоршаєан ортаны ќорєау саласындаєы єылыми зерттеулердi ќазаќстандыќ та, шетелдiк те жеке жјне заѕды тўлєалар, сондай-аќ Ќазаќстан Республикасы заѕнамасыныѕ талаптарын мiндеттi тїрде орындаєан жаєдайда, халыќаралыќ ўйымдар жїзеге асыра алады.

27-тарау. ЌАЗАЌСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫЅ ЌОРШАЄАН ОРТАНЫ ЌОРЄАУ
ЖЈНЕ ТАБИЄАТ ПАЙДАЛАНУ САЛАСЫНДАЄЫ ХАЛЫЌАРАЛЫЌ ЫНТЫМАЌТАСТЫЄЫ

188-бап. Халыќаралыќ ынтымаќтастыќтыѕ басымдыќтары мен
деѕгейлерi

1. Ќазаќстан Республикасыныѕ ќоршаєан ортаны ќорєау жјне табиєат пайдалану саласындаєы халыќаралыќ ынтымаќтастыќќа ќатысуы мынадай:
1) адамныѕ ґмiрi мен денсаулыєына ќолайлы ќоршаєан ортаны ќорєау;
2) орныќты дамуєа ќол жеткiзу;
3) Ќазаќстан Республикасыныѕ ќоршаєан ортаны ќорєау жјне табиєат пайдалану саласындаєы мїдделерiн ќорєау;
4) трансшекаралыќ ластануларды болєызбау, оларды азайту жјне баќылау;
5) еркiн халыќаралыќ сауда мен инвестицияларды экологиялыќ стандарттар мен талаптарды саќтау негiзiнде дамыту жјне ќолдау;
6) тґтенше экологиялыќ жаєдайлар болєанда халыќаралыќ кґмек кґрсету;
7) трансшекаралыќ жјне ґѕiрлiк экологиялыќ проблемаларды шешу їшiн халыќаралыќ ќўќыќтыѕ нормалары мен принциптерiн ќолдану;
8) ќоршаєан ортаны ќорєау жјне орныќты даму саласындаєы халыќаралыќ бастамаларєа ќатысу басымдыќтарына негiзделедi.
2. Ќазаќстан Республикасыныѕ ќоршаєан ортаны ќорєау жјне табиєат пайдалану саласындаєы халыќаралыќ ынтымаќтастыќтыѕ басым мiндеттерi жаhандыќ, трансшекаралыќ, ґѕiрлiк жјне екiжаќты негiзде шешiледi.

189-бап. Халыќаралыќ ынтымаќтастыќтыѕ принциптерi

Ќазаќстан Республикасыныѕ ќоршаєан ортаны ќорєау жјне табиєат пайдалану саласындаєы халыќаралыќ ынтымаќтастыєы:
1) халыќаралыќ мiндеттемелердi адал орындау;
2) мемлекеттердiѕ ґз табиєи ресурстарын игеруге деген егемендi ќўќыєын ќўрметтеу;
3) орныќты дамуєа ќол жеткiзу їшiн ќоршаєан ортаны ќорєау мен экономикалыќ дамудыѕ интеграциясы;
4) басќа мемлекеттердiѕ немесе Ќазаќстан Республикасыныѕ юрисдикциясынан тысќары жатќан аудандардыѕ ќоршаєан ортасына келтiрiлетiн залалдыѕ алдын алу жґнiндегi шараларды ќамтамасыз ету їшiн мемлекеттiѕ жауапкершiлiгi;
5) алдын ала саќтанушылыќ жјне алдын ала ескеру шараларын ќабылдау;
6) халыќаралыќ дауларды бейбiт жолмен шешу;
7) ќоршаєан ортаєа ыќтимал елеулi трансшекаралыќ јсерi бар ќызмет жґнiнде алдын ала хабарлау жјне ґзара консультациялар алысу;
8) жаhандыќ, ґѕiрлiк, ўлттыќ жјне жергiлiктi деѕгейлерде жўмсалатын кїш-жiгердiѕ ґзара бiрiн-бiрi толыќтыруы;
9) ќоршаєан ортаны ластауєа байланысты шыєындар їшiн ластаушыныѕ жауапкершiлiгi принциптерiне негiзделедi.

190-бап. Халыќаралыќ ынтымаќтастыќтыѕ экономикалыќ
негiзi

Ќазаќстан Республикасыныѕ ќоршаєан ортаны ќорєау жјне табиєат пайдалану саласындаєы халыќаралыќ ынтымаќтастыќтыєыныѕ экономикалыќ негiзiн:
1) халыќаралыќ ўйымдарєа тґленетiн мiндеттi жјне ерiктi жарналар;
2) халыќаралыќ баєдарламаларды, форумдар мен ґзге де халыќаралыќ iс-шараларды ќаржыландыруєа ќатысу;
3) трансшекаралыќ јсердiѕ салдарынан келтiрiлген залал їшiн жауапкершiлiк;
4) табиєи ресурстарды бiрлесiп пайдалануєа арналєан ќўрылыстарды пайдалануєа беруге жўмсалєан шыєындарды пайдаланылатын табиєи ресурстарєа їлестiк ќатысу принципiне орай ґтеу;
5) бiр мемлекеттiѕ басќа мемлекетке Ќазаќстан Республикасы ратификациялаєан халыќаралыќ шарттардыѕ негiзiнде белгiленген ґз табиєи ресурстарыныѕ їлесiн (їлесiнiѕ бiр бґлiгiн) ґтемаќылыќ негiзде беруi ќўрайды.

191-бап. Экологиялыќ ќўќыќ бўзушылыќтар їшiн
халыќаралыќ жауапкершiлiк

Экологиялыќ ќўќыќ бўзушылыќтар, шектес мемлекеттердiѕ ќоршаєан ортасы мен табиєи ресурстарына келтiрiлген залал, халыќаралыќ шарттардыѕ мiндеттемелерiн саќтамаєаны їшiн халыќаралыќ жауапкершiлiк шаралары Ќазаќстан Республикасыныѕ халыќаралыќ шарттарыныѕ ережелерiне сјйкес ќолданылады. P970670

192-бап. Ќоршаєан ортаны ќорєау жјне табиєат пайдалану
саласындаєы мемлекетаралыќ ынтымаќтастыќтыѕ
тетiгi

1. Ќоршаєан ортаны ќорєау жјне табиєат пайдалану саласындаєы мемлекетаралыќ ынтымаќтастыќтыѕ тетiгi Ќазаќстан Республикасыныѕ халыќаралыќ шарттар жґнiндегi мiндеттемелерге сјйкес мынадай халыќаралыќ жјне трансшекаралыќ рјсiмдерге:
1) экологиялыќ аќпараттыѕ деректерiн алмасу;
2) келiсiлген талаптар мен стандарттар негiзiнде ќоршаєан ортаныѕ бiрлескен мониторингiн жїргiзу;
3) халыќаралыќ маѕызы бар биологиялыќ тїрлер мен табиєи объектiлердi аныќтау жјне саќтау;
4) ќоршаєан ортаны ќорєау саласындаєы халыќаралыќ реттеу нысанасы болып табылатын белгiлi бiр ќызмет тїрлерiн жїзеге асыруєа алдын ала негiзделген келiсiм алу;
5) ќоршаєан орта мен адам денсаулыєына ыќтимал ќатер тґндiретiн белгiлi бiр ќызмет тїрлерiне ќатысты арнаулы рўќсаттар беру;
6) ќоршаєан ортаєа јсердi бiрлесiп нормалау жјне оларды ќолданудыѕ тиiмдiлiгiн баєалау;
7) ќоршаєан ортаєа јсердi трансшекаралыќ баєалау;
8) трансшекаралыќ јсердiѕ ыќтимал ќаупi болєан кезде тґтенше жаєдайлар туралы хабарлау;
9) трансшекаралыќ јсердiѕ ќаупi болатын тґтенше жаєдайлар кезiнде басќа мемлекеттердiѕ сўрауы бойынша кґмек кґрсету, оєан ќоса тиiстi бiрлесiп назар аудару жоспарларын јзiрлеу;
10) халыќаралыќ мiндеттемелердiѕ орындалєаны туралы ўлттыќ баяндамалар јзiрлеу жјне ўсыну;
11) арнайы ујкiлеттi халыќаралыќ ўйымдар жїргiзетiн халыќаралыќ шарттар жґнiндегi мi