263-бап. Геофизикалыќ жўмыстар жїргізу кезіндегі
экологиялыќ талаптар

1. Геофизикалыќ операциялар жїргізу кезінде:
1) сейсмикалыќ толќындардыѕ жару кґздерін жјне ихтиофауна мен олардыѕ тіршілік ету ортасына зиянды јсер ететін параметрлері бар пневматикалыќ кґздерді пайдалануєа;
2) ќауіпсіздігі ќўжаттармен немесе тјжірибелік геофизикалыќ жўмыстар негізінде расталмаєан аппаратуралар мен јдістерді ќолдануєа;
3) теѕізде сейсмикалыќ шыєанаќтардыѕ бґлініп ќалуы мен су аєызып кетуін болдырмау їшін оларды ќараусыз ќалдыруєа, сондай-аќ оларды су тїбімен сїйретуге тыйым салынады.
2. Каспий итбалыєыныѕ популяциясын саќтау маќсатында ќазан айынан мамыр айына дейінгі кезеѕде сейсмикалыќ жўмыстар мен ґзге де шаруашылыќ ќызметті жїргізу аралдаєы жјне мўздаќтардаєы жатаќтарда итбалыќтардыѕ шоєырланєан жерінен кемінде бір теѕіз милі ќашыќтыєында сейсмикалыќ бґліктер бґліп беру арќылы їйлестіріледі. Итбалыќтардыѕ кґп шоєырланєан жерлерін аныќтау їшін, жатаќтардыѕ жиі орын ауыстырылатыны ескеріле отырып, алдын ала авиациямен шолып ўшу кґзделуге тиіс.
3. Сейсмикалыќ барлау процесінде балыќтарды жўмыс аймаќтарынан їркітіп кетіру ќўралдарын пайдалану кґзделуі мїмкін.

264-бап. Теѕізде барлау мен ґндіру кезіндегі
экологиялыќ талаптар

1. Мўнай операцияларын жїргізген кезде ўѕєымаларды бўрєылау ќоршаєан ортаны ќорєау саласындаєы халыќаралыќ практикада ќабылданєан, байќаудан ґткізілген озыќ принциптер мен јдістер негізінде жїзеге асырылуєа тиіс.
2. Келісімшарттыќ аумаќ шегінде теѕіз бўрєылау платформаларын орналастыруєа арналєан орындар балыќ аулау кјсіпшілігі, балыќтардыѕ баєалы тїрлерін жјне су кјсіпшілігініѕ басќа да объектілерін саќтау жјне ґсімін молайту їшін перспективалыќ маѕызы бар теѕіз аудандарын барынша саќтау мїмкіндігі ескеріле отырып таѕдалуєа тиіс.
3. Кеме ќатынауєа болатын акваторийде мўз ќабаты болєан жаєдайда бўрєылау баржасынан немесе платформасынан бўрєылау жўмыстарын жїргізу, кґмірсутегініѕ ыќтимал тґгілуін тўмшалау їшін ќажетті жабдыќтары бар мўзжарєыш тїріндегі кеменіѕ ўдайы бірге болуымен жїзеге асырылуєа тиіс. Осы тармаќта кґрсетілген талап жасанды аралдарда жїргізіліп жатќан бўрєылау жўмысына ќолданылмайды.
4. Теѕізде мўз ќатќан ќиын жаєдайларда болжанєан тґтенше ќысыммен жјне кїкіртсутегініѕ ґте жоєары мґлшерімен ќалыѕ тўз астындаєы ґнім беретін ќабатты ашуєа жјне ўѕєымаларды сынауєа тыйым салынады.
5. Каспий теѕізініѕ солтїстік бґлігіндегі мемлекеттік ќорыќ аймаєы экожїйесініѕ тўраќты тіршілігін ќамтамасыз ету їшін теѕізде барлау мен ґндіруді жобалау кезінде бўрєылыќ негіздер салу, ўѕєымаларды сынау мен кемеде жїзу барынша шектеледі.
6. Жер ќойнауын пайдаланушы мўнай операцияларын жїргізу кезінде авариялыќ тґгілулердіѕ алдын алу, шектеу жјне оларды жою жґніндегі іс-шараларды ќамтамасыз етуге тиіс.

265-бап. Мўнай-газ ќўбырларын жобалау мен салу
кезіндегі экологиялыќ талаптар

1. Мўнай-газ ќўбырларын жјне оларды сїйемелдеу объектілерін теѕіз деѕгейініѕ кґтеріліп-ќайтып ауытќуыныѕ јсер ету аймаєында жобалау мен салу олардыѕ еѕ жоєары ауытќу шегі ескеріле отырып жїргізілуге тиіс.
2. Мўнай-газ ќўбырларындаєы автоматты бекіту ысырмаларын жобалау мўнай-газ ќўбыры тўтастыєыныѕ бўзылу ыќтималдыєына байланысты тјуекелдердіѕ баєалануы ескеріле отырып жїргізілуі ќажет.
3. Мўнай-газ ќўбырларын салу кезінде теѕіз тїбі бўзылу кґлемініѕ барынша аз болуын ќамтамасыз ететін техникалыќ ќўралдар мен жабдыќтар ќолданылуєа жјне ќалќыма заттардыѕ су ќабатында таралуын тўмшалайтын технологиялар мен јдістер пайдаланылуєа тиіс.
4. Каспий теѕізініѕ солтїстік бґлігіндегі мемлекеттік ќорыќ аймаєында мўнай-газ ќўбырларын жылжымалы мўздардан, кемелер зјкірінен жјне техногендік сипаттаєы басќа да сыртќы јсерден заќымданудан ќорєауды ќамтамасыз ететін тереѕдікте тарту міндетті болып табылады.
5. Мўнай-газ ќўбырларыныѕ бойымен ќўбырдыѕ шеткі сызыќтарыныѕ осінен јрбір жаєынан бес жїз метр ќашыќтыќтаєы, параллель жазыќтыќтар арасында орналасќан, су їстінен тїбіне дейінгі су кеѕістігініѕ учаскесі тїрінде кїзет аймаєы белгіленуге тиіс.
6. Мўнай-газ ќўбырларын гидрологиялыќ сынау кезінде суды аєызу Каспий теѕізініѕ солтїстік бґлігіндегі мемлекеттік ќорыќ аймаєы шекарасынан тысќары жерде жїргізілуге тиіс.

266-бап. Жаєалаудаєы жараќтандыру базалары мен жаєалау
инфраќўрылымы объектілеріне арналєан
экологиялыќ талаптар

1. Порттар мен айлаќтарды ќоспаєанда, жаєалаудаєы базаларды, оныѕ ішінде жанар-жаєар май материалдары ќоймаларын, кґлік ќўралдарына техникалыќ ќызмет кґрсету станцияларын салу, ќолда бар инфраќўрылымдар пайдаланыла отырып, Каспий теѕізі жаєалауыныѕ су ќорєау аймаєынан тысќары жїзеге асырылуєа тиіс. Ќазаќстан Республикасыныѕ заѕнамасында кґзделген су ќорєау аймаєында объектілер салуєа жјне жўмыстар орындауєа жол беріледі.
2. Жараќтандыру айлаќтары мен базаларыныѕ аудандары, жараќтандыру, техникалыќ ќызмет ету мен май ќўю жґніндегі операциялар ќоршаєан ортаныѕ ќауіпсіздігі мен халыќ денсаулыєын ќамтамасыз ететін барлыќ талаптар саќтала отырып жїзеге асырылатындай етіп жоспарлануєа тиіс.
3. Жаєалау инфраќўрылымы объектілері жўмыс істеуін аяќтап, олар ќайта бґлшектелгеннен кейін ќоршаєан ортаны ќорєау саласындаєы ујкілетті органмен келісілген жобалау ќўжаттамасына сјйкес жерді рекультивациялау жїргізілуге тиіс.

267-бап. Кеме жїзуіне ќойылатын экологиялыќ талаптар

1. Каспий теѕізіне жануарлар жјне ґсімдіктер дїниесі объектілерініѕ кездейсоќ кіруін болєызбау їшін бўрын ґзге су бассейндерінде жўмыс істеген жабдыќ пен аппаратураны, сондай-аќ кемелерді мемлекеттік экологиялыќ жјне санитарлыќ-эпидемиологиялыќ сараптамалардан ґткізбей пайдалануєа тыйым салынады.
2. Су кґлігімен орын ауыстырудыѕ барлыќ тїрлері жобалау алдындаєы жјне жобалау ќўжаттамасы ќўрамында табыс етілуге тиіс. Егжей-тегжейлі жобалау сатысында жјне жўмысты ўйымдастыру кезінде кемелердіѕ жїзу баєыттарыныѕ маусымдар бойынша кестесі белгіленуге жјне ол картографиялыќ материалдарда кґрсетілуге тиіс. Орын ауыстыру баєыттары таѕдалєан кезде, мўз ќату жаєдайларын ќоса алєанда, гидрометеорологиялыќ жаєдайлар, сондай-аќ балыќтардыѕ баєалы тїрлерініѕ уылдырыќ шашу жјне ґріс аудару кезеѕдері мен орындары, итбалыќтардыѕ жатаќтары, ќўстардыѕ ўя салуы ескерілуге тиіс.
3. Барлыќ кемелер отынды жабыќ алып жїру жїйелерімен, ластанєан сулар мен тўрмыстыќ ќоќыстарды жинайтын ыдыстармен жабдыќталєан, ашыќ су айдынына тґгінділер мен шыєарындыларєа мїмкіндік бермейтін ќўрылєыларда жараќталєан болуєа тиіс.
4. Сусыма материалдарды, химиялыќ реагенттер мен ќауіпті жїктерді тасымалдау олардыѕ ќоршаєан ортаєа жайылуын болдырмайтын жабыќ контейнерлерде жјне арнаулы ыдыстарда жїзеге асырылуєа тиіс.
5. Кемелердіѕ, басќа да жїзуші ќўралдардыѕ, теѕіз бўрєылау ќондырєылары мен платформаларыныѕ корпустары ќазіргі заманєы сертификатталєан коррозияєа ќарсы материалдармен жабылуєа тиіс.
6. Теѕізде кемелерге май ќўю отынныѕ жјне жанар-жаєар май материалдарыныѕ тґгілуі мен аєып кетуін болдырмайтын жїйелердіѕ кґмегімен жїргізілуге тиіс.
7. Кемелерден шыєатын шу мен діріл санитарлыќ-эпидемиологиялыќ ережелер мен нормаларда, гигиеналыќ нормативтерде белгіленген шудыѕ жол берілетін шекті деѕгейінен аспауєа тиіс.
8. Арнаулы маќсаттаєы кемелердіѕ ќўрылыс жабдыќтары шу мен діріл деѕгейін азайтуєа арналєан ќўралдармен жабдыќталуєа тиіс.
9. Кґмірсутегілерді жјне ґзге де ќауіпті заттарды танкермен тасымалдау їшін Каспий теѕізі акваторийінде тек ќана ќосарлы корпусты танкерлерді пайдалануєа кґшуді ќамтамасыз етуге тиіс.
10. Кемелер кеме палубаларыныѕ мўнай ґнімдерімен ластануына, су айдындарына ластанєан сарќынды сулардыѕ аєуына жол бермейтін жабдыќпен жараќталуєа тиіс.
11. Кеменіѕ жїзу режимі жануарлар дїниесін ќорєау, ґсімін молайту жјне пайдалану жјне су ќорын пайдалану мен ќорєау саласындаєы ујкілетті мемлекеттік органдардыѕ келісімі бойынша белгіленеді.

268-бап. Мўнай операциялары объектілерін консервациялау
мен жоюєа ќойылатын экологиялыќ талаптар

1. Теѕіздегі мўнай операциялары, барлау, оныѕ ішінде ќатты пайдалы ќазбаларды, минералдыќ жјне (немесе) ауыз суды барлау объектілерін консервациялау немесе жою Ќазаќстан Республикасыныѕ жер ќойнауы жјне жер ќойнауын пайдалану туралы заѕнамасына сјйкес жїзеге асырылады.
2. Сынау аяќталєаннан кейін ўѕєымалар консервацияланатын жаєдайда жер ќойнауын пайдаланушы оны консервациялау жґніндегі жўмысты жїргізуге, жўмыс ќайта басталатын кезге дейін бўрєылау негіздерініѕ саќталуын жјне ўѕєымалардыѕ берік бекітілуін ќамтамасыз етуге міндетті.
3. Їйінді негізден (су асты бермадан немесе аралдан) бўрєыланєан ўѕєымаларды жою кезінде жер ќойнауын пайдаланушы олардыѕ берік бекітілуін жјне кґмірсутегілермен жјне ґзге де химиялыќ заттармен ыќтимал ластанудан тазартуды алдын ала жїргізе отырып, жасанды негіздіѕ жай-кїйін баќылауды ќамтамасыз етуге міндетті. Аралды (берманы) су шайып кеткен жаєдайда жер ќойнауын пайдаланушы негізді тїбегейлі тегістегенге дейін оны ќадамен немесе ќалќымамен белгілеуге жјне кеме ќатынасыныѕ ќауіпсіздігін ќамтамасыз ету маќсатында теѕіз карталарына тїсіру їшін оныѕ координаттарын жер ќойнауын зерттеу мен пайдалану жґніндегі, ішкі су кґлігі саласындаєы ујкілетті мемлекеттік органдарєа беруге міндетті.
4. Кез келген їлгідегі платформадан бўрєыланєан ўѕєымаларды жою кезінде олардыѕ конструкциялары толыќ ќайта бґлшектенуге жјне жойылуєа, ал берік бекітілген ўѕєымалардыѕ шыєып тўрєан шеттері балыќ аулауєа жјне кемеде жїзуге кедергі келтірмеуі їшін тїбінен кесіп тасталуєа тиіс.
5. Пайдаланудан шыєарылєан ґнім ґндірілетін їйінді аралдар жойылуєа тиіс. Металл немесе бетон конструкциялар пайдаланылєан жаєдайда, бетон конструкциялар алып тасталуєа, ал металл конструкциялар теѕіз тїбі деѕгейінде кесілуге тиіс.
6. Су басып ќалєан жјне батып кеткен ескі ўѕєымаларды консервациялау мен жою ќоршаєан ортаєа јсерді баєалау ќамтылєан, Ќазаќстан Республикасыныѕ заѕнамасына сјйкес мемлекеттік экологиялыќ сараптамадан, табиєи жјне техногендік сипаттаєы тґтенше жаєдайлар саласындаєы сараптамадан жјне Ќазаќстан Республикасыныѕ жер ќойнауын зерттеу мен пайдалану туралы заѕнамасына сјйкес жїргізілетін сараптамадан ґткен жобалар бойынша орындалуєа тиіс. Бўл ретте, міндетті тїрде мўнайдыѕ тґгілуіне авариялыќ ден ќою жоспары јзірленіп, бекітілуге тиіс. Жўмыстарды ќажетті жабдыќтармен, мамандармен, кґліктермен жјне мўнайдыѕ тґгілуіне авариялыќ ден ќою жоспарына сјйкес авариялыќ ахуалды болдырмау мен оларєа ден ќою жґніндегі ґзге де ќўралдармен ќамтамасыз етпей жїргізуге жол берілмейді.

269-бап. Каспий теѕізініѕ солтїстік бґлігіндегі
мемлекеттік ќорыќ аймаєындаєы ќоршаєан ортаныѕ
мониторингі

1. Ќоршаєан ортаны ќорєау саласындаєы ујкілетті орган Каспий теѕізініѕ солтїстік бґлігіндегі мемлекеттік ќорыќ аймаєында міндетті тїрде мемлекеттік экологиялыќ мониторингті жїзеге асырады.
2. Каспий теѕізініѕ солтїстік бґлігіндегі мемлекеттік ќорыќ аймаєында шаруашылыќ ќызметін жїзеге асыратын жер ќойнауын пайдаланушы ќоршаєан ортаныѕ ґндірістік мониторингін жїргізуге міндетті.
3. Мўнай операцияларыныѕ јрбір кезеѕініѕ ќоршаєан ортаєа јсерін баєалау материалдарында ґндірістік мониторинг жїргізу кґзделуге тиіс, онда:
1) мўнай операцияларыныѕ (геофизикалыќ зерттеулер, барлап бўрєылау, кґмірсутегін ґндіру, сондай-аќ объектіні жойєаннан кейін) јрбір кезеѕі басталєанєа дейін ќоршаєан орта жай-кїйініѕ жалпылама зерттелуі;
2) ластану кґздерініѕ мониторингі;
3) ќоршаєан орта жай-кїйініѕ мониторингі;
4) ќоршаєан ортаны авариялыќ ластау салдарыныѕ мониторингі ќамтылады.
4. Ќоршаєан ортаныѕ мемлекеттік экологиялыќ жјне ґндірістік мониторингі мына параметрлерді:
1) Каспий теѕізініѕ мјртебесі (режимі) бойынша јртїрлі учаскелерінде судыѕ, сондай-аќ су тїбіндегі шґгінділердіѕ физикалыќ, химиялыќ жјне гидробиологиялыќ кґрсеткіштер бойынша ластану деѕгейін;
2) Каспий теѕізініѕ белгілі бір учаскелерінде (ашыќ теѕізде, шыєанаќтарда, саєалыќ учаскелерде, теѕізге ќўятын ґзендерде, мўнай операцияларын жїргізетін аудандарда сынамаларды іріктеп алудыѕ баќылау нїктелерінде) атмосфера - су бґліну шекарасында ластаушы заттардыѕ балансы мен тїрленуін жјне олардыѕ су тїбі шґгінділерінде (тўнбаларда) жинаќталуын;
3) табиєи циркуляциялыќ процестерді, гидрометеорологиялыќ кґрсеткіштерді (судыѕ температурасын, аєысын, желдіѕ жылдамдыєы мен баєытын, атмосфералыќ жауын-шашынды, атмосфералыќ ќысымды, ауаныѕ ылєалдыєын) байќауды ќамтуєа тиіс.
5. Жер ќойнауын пайдаланушы ќажет болєан жаєдайда жјне ќоршаєан ортаны ќорєау саласындаєы ујкілетті органныѕ талап етуімен ќоршаєан ортаныѕ жай-кїйіне ќосымша зерттеулер жїргізуге тиіс.
6. Жер ќойнауын пайдаланушы ќоршаєан ортаныѕ жай-кїйін ќадаєалаудыѕ тїрлері мен јдістерін ќоршаєан ортаны ќорєау саласындаєы ујкілетті мемлекеттік орган белгілеген тјртіппен айќындайды.
7. Ґндірістік мониторинг ґткізу кезінде жер ќойнауын пайдаланушы ґткен жылдардаєы ќадаєалаулардыѕ нјтижелерін ескеруі жјне ќадаєалауды ўзаќ мерзім ќатарынан жалєастыру маќсатында жўмыс алаѕында (келісімшарттыќ аумаќ шегінде жјне оныѕ айналасында) орналасќан, жўмыс істеп тўрєан станциялардыѕ кґрсеткіштерін пайдалануєа тиіс.
8. Авариялыќ жаєдайлар туындаєан жаєдайда ќоршаєан ортаныѕ авариялыќ ластану салдарыныѕ мониторингі кідіріссіз ўйымдастырылуєа тиіс.
9. Жер ќойнауын пайдаланушы ґндірістік мониторинг нјтижелерін ќоршаєан ортаны ќорєау саласындаєы ујкілетті мемлекеттік органєа беруге міндетті.

39-тарау. РАДИАЦИЯЛЫЌ МАТЕРИАЛДАРДЫ, АТОМ ЭНЕРГИЯСЫН
ПАЙДАЛАНУЄА ЖЈНЕ РАДИАЦИЯЛЫЌ ЌАУІПСІЗДІКТІ ЌАМТАМАСЫЗ ЕТУГЕ
ЌОЙЫЛАТЫН ЭКОЛОГИЯЛЫЌ ТАЛАПТАР

270-бап. Радиоактивті ќалдыќтар мен материалдарды
трансшекаралыќ ауыстыру

1. Ґѕдеу їшін басќа мемлекеттерге јкетілген Ќазаќстан Республикасыныѕ ґз радиоактивті ќалдыќтарын ќоспаєанда, радиоактивті ќалдыќтарды саќтау немесе кґму маќсатында басќа мемлекеттерден Ќазаќстан Республикасына јкелуге тыйым салынады. Радиоактивті заттардыѕ ќоршаєан ортаєа таралуына жол бермеу жґніндегі іс-шараларды жїргізбей радиоактивті ќалдыќтар мен материалдарды жер бетіне жјне жер ќойнауына кґмуге (орналастыруєа) тыйым салынады.
2. Ќазаќстан Республикасына радиоактивті материалдарды, радиациялыќ ќауіпсіздік нормаларында белгіленген алып ќою деѕгейінен жоєары радиоактивтік заттарды ќамтитын жартылай фабрикаттарды, шикізаттарды, жинаќтаушы бўйымдарды јкелу мемлекеттік экологиялыќ сараптаманыѕ алдын ала оѕ ќорытындысына сјйкес Ќазаќстан Республикасы Їкіметі ќаулысыныѕ негізінде жїзеге асырылады.
3. Радиоактивті материалдарды трансшекаралыќ ауыстыру кезінде табиєат пайдаланушы халыќаралыќ ќўќыќ нормаларын саќтай отырып ауыстыруды ќамтамасыз ету їшін шаралар ќабылдауєа міндетті. Бўл ретте:
1) табиєат пайдаланушы межелі мемлекеттіѕ рўќсаты жјне алдын ала хабардар етілуі, сондай-аќ келісімі бойынша ауыстыруды ќамтамасыз ету їшін шаралар ќабылдауєа міндетті;
2) транзит мемлекеттері арќылы трансшекаралыќ ауыстыру наќты пайдаланылатын кґлік тїрлеріне сјйкес келетін халыќаралыќ міндеттемелерді орындау шартымен жїзеге асырылуєа тиіс;
3) пайдаланылєан отынды немесе радиоактивті ќалдыќтарды саќтау немесе кґму їшін оѕтїстік ендіктен оѕтїстікке ќарай 60 градус межелі орынєа жґнелтуге тыйым салынады.

271-бап. Радиоактивті материалдарды пайдалану кезіндегі
экологиялыќ талаптар

1. Жеке жјне заѕды тўлєалар радиоактивті материалдарды ґндірудіѕ, саќтаудыѕ, тасымалдаудыѕ, пайдаланудыѕ, кјдеге жаратудыѕ жјне жоюдыѕ белгіленген ережелерін саќтауєа, радиациялыќ јсердіѕ жол берілетін шекті деѕгейі нормативтерініѕ бўзылуына жол бермеуге, ќоршаєан ортаныѕ радиациялыќ ластануыныѕ алдын алу жјне оны жою жґнінде шаралар ќабылдауєа міндетті.
2. Ќоршаєан ортаныѕ радиациялыќ ластануы байќалєан жаєдайда жеке жјне заѕды тўлєалар бўл туралы атом энергиясы жјне ќоршаєан ортаны ќорєау саласындаєы ујкілетті мемлекеттік органдарєа, сондай-аќ санитарлыќ-эпидемиологиялыќ ќызметтіѕ мемлекеттік органына кідіріссіз тїрде хабарлауєа тиіс.
3. Радиоактивті материалдарды пайдалану кезінде табиєат пайдаланушылар:
1) радиоактивті материалдарды пайдалану мерзімі ішінде оларєа јсер етуі мїмкін барлыќ факторларды баєалауды;
2) радиоактивті материалдардыѕ халыќ денсаулыєына жјне ќоршаєан ортаєа јсерін баєалауды;
3) азаматтарєа жјне ќоєамдыќ бірлестіктерге, мемлекеттік немесе Ќазаќстан Республикасыныѕ заѕдарымен ќорєалатын ґзге де ќўпияларды ќўрайтын аќпаратты ќоспаєанда, радиоактивті материалдардыѕ сипаттамасы мен оларды пайдалану кезіндегі ќауіпсіздік шаралары туралы аќпараттыѕ берілуін;
4) Ќазаќстан Республикасыныѕ халыќтыѕ радиациялыќ ќауіпсіздігі саласындаєы заѕнамасына сјйкес радиациялыќ ќауіпсіздіктіѕ негізгі нормалары мен ережелерін ескере отырып, халыќ денсаулыєына жјне ќоршаєан ортаєа радиациялыќ, оныѕ ішінде авария салдарынан болатын радиациялыќ јсерді шектеу шараларын;
5) радиоактивті ќалдыќтар тїзілуініѕ еѕ тґменгі деѕгейін ќамтамасыз етуге тиіс.

272-бап. Радиоактивті материалдар мен ќалдыќтарды
саќтау мен кґму кезіндегі экологиялыќ талаптар

1. Ќазаќстан Республикасыныѕ аумаєында тїзілетін радиоактивті ќалдыќтар олардыѕ ыќтимал ќауіптілігі болуы мїмкін уаќыт кезеѕі ішінде халыќ пен ќоршаєан ортаныѕ радиациядан ќорєалуын ќамтамасыз ететіндей тїрде кґмілуге тиіс.
2. Радиоактивті ќалдыќтарды орналастыру радиоактивті ќалдыќтардыѕ тїзілуіне алып келетін ќызметтіѕ кез келген тїрініѕ міндетті кезеѕі ретінде жобалау жјне техникалыќ ќўжаттамада кґзделуге тиіс. Радиоактивті ќалдыќтарды жинау, саќтау, тасымалдау мен кґму тјртібі жјне оларды ўйымдастыру осы Кодексте кґзделген экологиялыќ талаптар ескеріле отырып, Ќазаќстан Республикасыныѕ атом энергиясын пайдалану туралы заѕнамасына сјйкес жїзеге асырылады.
3. Радиоактивті материалдар мен ќалдыќтарды саќтау мен кґму кезінде табиєат пайдаланушылар:
1) ґздігінен жїретін тізбекті ядролыќ реакцияларды болєызбауды жјне жылудыѕ кґп бґлінуінен ќорєауды;
2) радиациялыќ ќауіпсіздік ережелері мен нормаларына сјйкес тиісті ќорєау јдістерін ќолдану арќылы халыќтыѕ жјне ќоршаєан ортаныѕ тиімді ќорєалуын;
3) радиоактивті материалдар мен ќалдыќтарды саќтаумен байланысты болуы мїмкін биологиялыќ, химиялыќ жјне басќа да тјуекелдердіѕ есебін;
4) кґму объектісініѕ орналасќан жеріне, конструкциясы мен ќўрамына ќатысты есеп ќўжаттарыныѕ саќталуын;
5) радиоактивті материалдарєа санкциясыз ќол жеткізуді баќылау мен шектеу, сондай-аќ радиоактивті заттардыѕ ќоршаєан ортаєа жоспарланбаєан шыєарылуын болдырмауды ќамтамасыз етуге тиіс.

273-бап. Радиоактивті материалдар мен ќалдыќтарды
тасымалдау кезіндегі экологиялыќ талаптар

1. Радиоактивті материалдар мен ќалдыќтарды тасымалдау Ќазаќстан Республикасыныѕ заѕнамасында белгіленген ережелерге жјне Ќазаќстан Республикасы ратификациялаєан халыќаралыќ шарттарєа сјйкес жїзеге асырылады.
2. Радиоактивті материалдар мен ќалдыќтарды тасымалдау ережелері жїк жґнелтушініѕ, тасымалдаушыныѕ жјне жїк алушыныѕ ќўќыќтарын, міндеттері мен жауапкершілігін, ќауіпсіздік, физикалыќ жаєынан ќорєалу шараларын, оќиєалар мен аварияларєа жол бермеу жґніндегі келісілген шаралар жїйесін, буып-тїюге, таѕбалауєа жјне кґлік ќўралдарына ќойылатын талаптарды, ыќтимал авариялардыѕ салдарын тўмшалау жґніндегі іс-шараларды кґздеуге тиіс.

274-бап. Ядролыќ ќондырєыларды жјне радиоактивті
ќалдыќтармен жўмыс істеуге арналєан
объектілерді орналастыру мен пайдалануєа
ќойылатын экологиялыќ талаптар

1. Ќазаќстан Республикасыныѕ Їкіметіне ядролыќ ќондырєыларды жјне радиоактивті ќалдыќтармен жўмыс істеуге арналєан объектілерді орналастыруєа ќатысты ўсыныстар енгізуге жергілікті мемлекеттік органдардыѕ, жеке жјне заѕды тўлєалардыѕ ќўќыєы бар.
Ядролыќ ќондырєыларды немесе радиоактивті ќалдыќтармен жўмыс істеуге арналєан объектілерді орналастыру туралы мјселеніѕ ќаралуы їшін ґтініш беруші Ќазаќстан Республикасыныѕ заѕнамасында белгіленген тјртіппен јзірленген, осындай ќондырєыны немесе объектіні салу ќажеттігініѕ негіздемесі, сондай-аќ оларды орналастыруєа арналєан алаѕдардыѕ балама нўсќалары ќамтылуєа тиіс материалдарды табыс етеді.
Материалдар:
1) ядролыќ ќондырєы немесе радиоактивті ќалдыќтармен жўмыс істеуге арналєан объекті орналастырылуы мїмкін аудандаєы ќоршаєан ортаныѕ сипаттамасын;
2) объектілерді салу, пайдалануєа беру, пайдалану, пайдаланудан шыєару жјне жабу жґніндегі жоспарланєан жўмыстардыѕ адам денсаулыєына жјне ќоршаєан табиєи ортаєа јсерін баєалауды;
3) ќоршаєан ортаєа теріс јсерді тґмендететін іс-шараларды;
4) ќоєамдыќ тыѕдаулардыѕ ќорытындылары міндетті тїрде ескерілген мемлекеттік экологиялыќ, санитарлыќ-эпидемиологиялыќ жјне техникалыќ сараптамалардыѕ оѕ ќорытындысын ќамтуєа тиіс.
2. Ядролыќ ќондырєыларды жјне объектілерді салу туралы шешімді аумаєында ядролыќ ќондырєы жјне (немесе) объекті салу жоспарланатын жергілікті ґкілді органдар келіскен кезде Ќазаќстан Республикасыныѕ Їкіметі ќабылдайды.
3. Ядролыќ ќондырєыларды жјне радиоактивті ќалдыќтармен жўмыс істеуге арналєан объектілерді орналастыру їшін жер учаскелерін жјне жер ќойнауын беру Ќазаќстан Республикасыныѕ Жер кодексінде, Ќазаќстан Республикасыныѕ жер ќойнауы жјне жер ќойнауын пайдалану туралы заѕнамасында жјне осы Кодексте белгіленген тјртіппен жїзеге асырылады.
4. Ядролыќ ќондырєыларды жјне радиоактивті ќалдыќтармен жўмыс істеуге арналєан объектілерді орналастыруєа ќатысты шешімдер ќабылдау кезінде ґѕірді јлеуметтік-экономикалыќ дамытуєа баєытталєан ќосымша іс-шаралар кґзделуге тиіс. Бўл іс-шараларды жїзеге асырудыѕ кґлемі мен тјртібін јрбір наќты жаєдайда єылыми-экономикалыќ негіздемелер негізінде жергілікті мемлекеттік басќару органдарымен келісім бойынша Ќазаќстан Республикасыныѕ Їкіметі белгілейді.
5. Ядролыќ ќондырєыны немесе радиоактивті ќалдыќтармен жўмыс істеуге арналєан объектіні пайдалануєа ќабылдауды мемлекеттік ќабылдау комиссиясы жїзеге асырады.
6. Ядролыќ ќондырєыны немесе радиоактивті ќалдыќтармен жўмыс істеуге арналєан объектіні пайдалануєа ќабылдау жобада кґзделген ґндірістік жјне тўрмыстыќ маќсаттаєы объектілермен бір кешенде жїзеге асырылуєа тиіс.
7. Ядролыќ ќондырєыны немесе радиоактивті ќалдыќтармен жўмыс істеуге арналєан объектіні пайдаланудан шыєару жјне радиоактивті ќалдыќтарды кґмуге арналєан ќойманы жабу тјртібі атом энергиясын пайдалану саласындаєы нормаларєа, ережелер мен стандарттарєа сјйкес жобада кґзделуге тиіс. Шыєыстарды ќаржыландыруды ядролыќ ќондырєыныѕ немесе радиоактивті ќалдыќтармен жўмыс істеуге арналєан объектініѕ иесі жїзеге асырады.
8. Ядролыќ ќондырєыны немесе радиоактивті ќалдыќтармен жўмыс істеуге арналєан объектіні пайдаланудан мерзімінен бўрын шыєару жјне радиоактивті ќалдыќтарды кґмуге арналєан ќойманы жабу туралы шешімді Ќазаќстан Республикасыныѕ Їкіметі бекітеді жјне аталєан іс-ќимылдар басталєанєа дейін екі жылдан кешіктірмей пайдаланушы ўйым мен мамандандырылєан кјсіпорынныѕ назарына жеткізіледі.
9. Ядролыќ ќондырєы немесе радиоактивті ќалдыќтармен жўмыс істеуге арналєан объекті орналасќан жерлерде санитарлыќ-ќорєаныш аймаєы жјне баќылау аймаєы белгіленеді.
Аймаќтардыѕ кґлемдері мен шекаралары жобада ядролыќ энергияны пайдалану саласындаєы нормаларєа, ережелер мен стандарттарєа сјйкес белгіленеді. Санитарлыќ-ќорєаныш аймаєында жјне баќылау аймаєында радиациялыќ жаєдайды баќылау жїзеге асырылады.
10. Параметрлері мен кімге тиесілі екеніне ќарамастан, санитарлыќ-ќорєаныш аймаєында, баєбандыќ жјне баќшалыќ жер учаскелерін орналастыруды, сондай-аќ ауыл шаруашылыєы ґнімдерін ґндіруді ќоса алєанда, тўрєын їй єимараттарын, білім беру ўйымдарын, денсаулыќ саќтау жјне демалыс мекемелерін, спорттыќ-сауыќтыру ќўрылыстарын орналастыруєа (салуєа) тыйым салынады.
11. Санитарлыќ-ќорєаныш аймаєында орналасќан жерлер мен су айдындарын ґнімдерге радиологиялыќ баќылауды міндетті тїрде жїргізу шартымен шаруашылыќ маќсатында пайдалануєа болады.

275-бап. Ќўрылыс материалдарыныѕ, минералдыќ
тыѕайтќыштардыѕ, мелиоранттар мен кґмірдіѕ жол
берілетін радиоактивтілік деѕгейі

1. Ќўрылыс материалдарыныѕ, минералдыќ тыѕайтќыштардыѕ, мелиоранттар мен кґмірдіѕ жол берілетін радиоактивтілік деѕгейі радиациялыќ ќауіпсіздік нормаларымен белгіленеді.
2. Кґмір радиациялыќ ќауіпсіздік нормаларында белгіленген мґлшер шегінен аспаєан кезде кез келген маќсатта пайдаланылуы мїмкін. Радиоактивтілігі радиациялыќ ќауіпсіздіктіѕ ќолданыстаєы нормаларында жјне санитарлыќ ережеде кґзделген деѕгейден жоєары кґмір, радиациялыќ ќауіпсіздік нормалары саќталу шартымен карьердіѕ ішкі їйіндісіне жинаќталып, кґмілуге тиіс.

276-бап. Елді мекендер аумаќтарындаєы, тўрєын їйлердіѕ
жјне ќоєамдыќ єимараттардыѕ їй-жайларындаєы
радиациялыќ жаєдайєа, ќўрылыс материалдарыныѕ,
минералдыќ тыѕайтќыштардыѕ, отын-энергетикалыќ
шикізаттыѕ радиациялыќ ќауіпсіздігіне жјне
мўнай операциялары кезіндегі радиациялыќ
ќауіпсіздікке баќылау ўйымдастыру

1. Радиациялыќ баќылауды ўйымдастыру радиациялыќ ќауіпсіздіктіѕ белгіленген нормативтік шамаларынан асуына жол бермеуін, сондай-аќ халыќќа дозалыќ жїктемені тґмендету жґніндегі іс-шараларды јзірлеу мен енгізуді ґзіне міндет етіп ќояды.
2. Елді мекен пункттерініѕ, тўрєын їй-тўрмыстыќ объектілерініѕ, ґнеркјсіп кјсіпорындарыныѕ, демалыс жјне рекреация аймаќтарыныѕ, баєбандыќ серіктестіктерініѕ ќўрылысына жер учаскелері бґлініп берілген кезде, міндетті іздестіру жўмыстары кґлеміне бґлініп берілген учаске аумаєындаєы сыртќы гамма-сјуленіѕ экспозициялыќ дозасыныѕ ќуатын ґлшеу енгізілуге тиіс. Нјтижелері ќўрылысќа учаске таѕдау жґніндегі комиссияныѕ хаттамасымен ресімделеді.
3. Тўрєын їй объектілері пайдалануєа берілген кезде сыртќы гамма-сјуленіѕ экспозициялыќ мґлшерініѕ ќуаты - јрбір пјтерде, ал радонныѕ шоєыры јрбір кіреберістіѕ бірінші ќабатындаєы пјтерлердіѕ бірінде ґлшенеді. Радонныѕ жол берілетін шоєырлануы асып кеткені аныќталєан жаєдайда зерттеу їйдіѕ барлыќ пјтерлерінде жїргізіледі.
4. Сыртќы гамма-сјуленіѕ дозалыќ ќуатын ґлшеу жер бетінен немесе їй-жай еденінен 1 метр биіктікте жїргізіледі.
5. Радонныѕ баламалыќ тепе-теѕ кґлемді белсенділігініѕ болуын баќылау халыќтыѕ санитарлыќ-эпидемиологиялыќ салауаттылыєы саласындаєы мемлекеттік органныѕ јдістемелік нўсќауларына жјне Ќазаќстан Республикасыныѕ заѕнамасында белгіленген тјртіппен аттестатталєан басќа да јдістемелерге сјйкес жїзеге асырылады.
6. Пайдалануєа берілетін ќўрылыс объектілеріндегі ґлшеулердіѕ нјтижелері радиациялыќ тексеру актісі тїрінде ресімделіп, оныѕ бір данасы объектіні пайдалануєа енгізу жґніндегі мемлекеттік ќабылдау комиссиясыныѕ актісіне тіркеледі. Ґлшеулерді ґткізу їшін жауапкершілік объект ќўрылысын жїзеге асыратын жјне оны пайдалануєа ўсынатын ўйымєа жїктеледі.
7. Їй-жайлардаєы гамма-фонды жјне радонныѕ мґлшерін азайту жґніндегі іс-шараларды жїргізу мїмкіндігін, ќажеттілігін, кґлемі мен мерзімдерін халыќтыѕ санитарлыќ-эпидемиологиялыќ салауаттылыєы саласындаєы мемлекеттік органныѕ жјне ќоршаєан ортаны ќорєау саласындаєы ујкілетті органныѕ аумаќтыќ органыныѕ ґкілдерін міндетті тїрде ќатыстыра отырып, жергілікті мемлекеттік басќару органдарыныѕ комиссиясы айќындайды.
8. Табиєат пайдаланушы ќўрылыс материалдары, минералдыќ тыѕайтќыштар, мелиоранттар мен отын-энергетика шикізаты кен орнын игеруді бастаєанєа дейін олардыѕ радиациялыќ ќауіптілік деѕгейі мен пайдаланылу шарттары туралы санитарлыќ-эпидемиологиялыќ ќорытынды алуєа тиіс. Ќорытындыны геологиялыќ-барлау жўмыстарыныѕ нјтижелері бойынша пайдалы ќазбаларды радиациялыќ-гигиеналыќ баєалау бґлімі ќамтылатын, кен орындарын игеру жобасыныѕ негізінде халыќтыѕ санитарлыќ-эпидемиологиялыќ салауаттылыєы саласындаєы мемлек